De Nieuwe Maanden: Steptember, Stoptober, Movember

Er is een grote hoeveelheid themadagen en -weken beschikbaar voor ons lieve burgers. Van Dierendag (4 oktober) tot Boekenweek (in maart) tot Proefdierendag (24 april). Daar kun je verder van vinden wat je wil, maar al die dagen hebben over het algemeen één ding gemeen: ze zijn taalkundig gezien niet bijster interessant, want allemaal samenstellingen of doorzichtige frasen (zoals Dag van het Handvest van de Verenigde Naties op 26 juni). Veel interessanter zijn themamaanden, en daar hebben we er tegenwoordig (voor zover ik weet) al drie van: Steptember, Stoptober, en Movember. Want waar gaan DIE nou weer over?!

Zaterdag is DRONGO Festival, en daar kan iedereen wat van leren

Sneerlands leukste meertaligheidsfestival is back in town! Aanstaande zaterdag in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam (liefkozend OBA) rolt het circus dat DRONGO Festival heet weer uit. En wat een feest belooft het te worden, met voor elk wat wils, mega veel talen, een paar BN'ers, en natuurlijk vooral veel kennis over taal. En weet je: je kunt er wat leren over meertaligheid, en dat is best belangrijk, want je kan er donder op zeggen dat je daar te weinig van weet.

De V2-regel: waarom Nederlands is eigenlijk ook best exotisch

Soms hoor je een zin, en dan denk je: daar is iets geks mee aan de hand. Laatst was ik met iemand aan het praten, die een onbestemd accent had. Op een gegeven moment zei ze: “Je kunt zien dat ik heb met mijn handen gegeten.” Huh raar wat?! Het hulpwerkwoord in de bijzin zit niet op de goede plaats! De spreekster was waarschijnlijk in bv. Engels opgegroeid: daar zet je in bijzinnen het hulpwerkwoord gewoon achter het onderwerp, net als in de hoofdzin. Maar in het Nederlands doe je dat anders, en dat is ongelofelijk exotisch. Het Nederlands heeft namelijk de V2-regel. Die gebruikt u de hele dag, alsof het niks is, terwijl het eigenlijk best een complex geval is!

Hoe word je een taalheld?

Vorige week schreven we over Verhalen over Taal, uitgebracht door Van Dale. Een boek waar we erg enthousiast over waren. Minder blij waren we met een ander recent verschenen boekje, dat expliciet bestemd is voor beginnende scholieren. Nederlands voor taalhelden, zoals de prikkelende titel luidt, is misschien nuttig voor jonge schrijvers die weleens een foutje maken, maar taalhelden levert het waarschijnlijk niet op. Waar de schoen vooral wringt voor ons is het idee van taalheld. Dit boekje suggereert dat je dat wordt door allerlei fouten niet te maken. Maar los je dat op deze manier op?

Verhalen over Taal van Van Dale: kopen.

Door een gelukkig toeval mocht ik Verhalen over taal recenseren, een boek dat werd uitgegeven ter viering van 150 jaar Van Dale woordenboek. Het boek voelt als een schoolboek, met een harde en kloeke kaft en stevig papier. Dit is geen boekje dat je even leest en dan in de hoek van de bank werpt. Het is een boek als een woordenboek, gebouwd om bewaard te blijven. Tot zover de vorm. Over de inhoud kunnen we bondig zijn: Verhalen over taal is een fantastisch boek, dat ik werkelijk iedereen kan aanraden. Echt iedereen, omdat het voor elk wat wils heeft. Korte verhalen, anekdotes, taalgeschiedenis, weetjes, beschouwingen, en uiteindelijk natuurlijk vooral ook woorden, woorden, woorden.

Aptoniem: de naam zegt wat de man/vrouw is

We kennen al het synoniem, het homonym, het controniem, en de anonym (haha grapje flauw). Maar weet u ook wat een aptoniem is? Via @aptoniem op Twitter kun je dagelijks op de hoogte blijven. Het is een typisch gevalletje  nomen est omen. Oftewel de naam zegt iets over wat de man/vrouw is. Zoals de man op de foto: Frank Beard van ZZ Top. Meer weten is verder lezen.

Hoe hoort het, de uitspraak van quinoa?

Genootschap Onze Taal haalde gisteren op Facebook een column aan van Renske de Greef, over de uitspraak van quinoa. Het gaat erom of je de uitspraak kien-waa (zoals het blijkbaar hoort) overdreven vindt, en of je ook andere woorden kent die éigenlijk anders horen, maar die je toch op een 'fout' uitspreekt vanwege groepsdruk. De reacties zijn ondragelijk interessant. Een voorbeeld: "als je een beetje Spaans kan is het wel eens een crime om de geadopteerde Spaanse woorden aan te horen 'op z'n Nederlands'". Dit soort reacties zijn er onnoemelijk veel. Maar waarom zou je die woorden níet op zn Nederlands uitspreken? We spreken toch Nederlands? Hoe hoort het eigenlijk?

Major Spoiler en Soldaat Maken

Kijken jullie wel eens naar de Amerikaanse hitserie (cliché alert) How I Met Your Mother (HIMYM)? Best de moeite waard: niet de hele tijd even grappig, maar wel leuk als je van taal houdt: er zitten namelijk flink wat taalgrapjes in. Welke dan? Nou, zie onder de breek voor mijn lievelingsgrapje.

Een vuist onder de gordel

Even uw aandacht voor een heerlijke woordgrap. Voor wie geen voetbal kijkt (doe dat wel, taalkundig gezien altijd een feest), hier de context. In de wedstrijd Go Ahead Eagles - Willem II (1-0) van afgelopen zaterdag kreeg Go Ahead-verdediger Bart Vriends de rode kaart omdat hij een slaande beweging zou hebben gemaakt. De geslagen speler, Jordens Peters, zou hebben gezegd dat hij plotseling een vuistslag in zijn gezicht voelde. Foeke Booy, trainer van Go Ahead Eagles, was daar niet zo blij mee: hij vond dat deze uitlating voelde als een vuist onder de gordel.

Zelden hoorde ik een dubieuzere woordgrap. We snappen wat Booy bedoelt hoor. Het is een grapje op basis van de uit bokskringen overgewaaide en inmiddels zeer gangbare uitdrukking onder de gordel, dat ook wel als een stoot onder de gordel, wat dan weer lijkt op een steek onder water, en dat wordt dan soms een steek onder de gordel. Nu heb je natuurlijk mensen die zeuren over dat dat een contaminatie is, foei en dom, alleen wisten jullie dat een steek onder water óók al een contaminatie is? Jaja, zo lezen wij alhier, bij F.A. Stoett: het is een samentrekking van iemand een schot onder water geven en iemand een steek geven. Een stukje nautisch-taalkundige geschiedenis voor jullie.

Eh bien.  Dat gecombineerd natuurlijk met die vuist uit de vuistslag van Peters, en voila, je hebt een mooie, hoewel kneiterdubieuze woordgrap. En, zoals ze zeggen, a dirty mind is a joy forever, en daar is Milfje natuurlijk wel van: deze uitspraak klinkt toch wel heel erg als een roman van Heeresma, en doet ons toch vooral ook aan fisten denken. Fisten, u weet wel, met de vuist in de voor- of achterkant van iemands vooronder (he weer nautisch!) rondrommelen. Beroemd geworden van "Om terug te komen op fistfucken", de uitspraak en bijbehorende sketch van Hans Teeuwen. 

Zondag waren het er nog maar een paar, maar inmiddels levert het meer dan 7000 hits op. De uitlating een vuist onder gordel heeft momentum. Ik hoop dat dit de "de zin waarvan je wist die zou komen"-zin wordt van 2014. Gebruiken dus, te pas en te onpas!

Zeuren is zuur, maar iemand moet het doen

Leuk liedje, dat ‘Word Crimes’, van Weird Al Yankovic. Maar taalkundig gezien klopt het allemaal van geen kanten. Weird Al doet allerlei ongenuanceerde of zelfs onware statements. Wat doe je dan, als taalkundige? Moet je blij zijn dat mensen met taal bezig zijn, op een leuke manier, en niks zeggen? Of ga je toch proberen er iets over te zeggen? Wij kozen voor het laatste. Niet iedereen kan zich daarin vinden, maar toch is het een integere keuze.