Cool was al cool in 1933!

Iedere generatie heeft haar eigen woorden om uitdrukking te geven aan enthousiasme: gruwelijk, cool, gaaf, lauw, mieters, puik… Het lijkt alsof die woorden heel snel opkomen en ook heel snel weer verouderen, maar dit stukje uit Times Magazine laat zien dat ze vaak al een stuk langer bestaan dan je zou denken. Bij ieder (Engels) woord dat op enig moment zoiets als ‘awesome’ is gaan betekenen, zie je het jaartal waarin het voor het eerst in die betekenis werd gebruikt. Het blijkt dat epic al in 1983 werd 'uitgevonden', awesome in 1980, cool al in 1933, hot zelfs als in 1845 (da’s grappig toch, hot en cool betekent ongeveer hetzelfde!) en fine zelfs al in 1440!

Ook interessant vind ik dat de meeste van deze woorden nog steeds wel gebruikt kunnen worden om een positieve waardering uit te drukken, maar ze zijn vaak wel erg verzwakt. Fine, all right en sweet bijvoorbeeld zijn wel positief, maar niet heel erg. Gewoon, leuk. Maar great, stunning en smashing hebben hun kracht nog wel behouden! Het is dus niet zo dat ‘hoe ouder, hoe zwakker’ opgaat. Wel opvallend is dat, zoals wij al eerder constateerden, veel woorden van oorsprong een negatieve betekenis hadden, zoals bomb en killer. 

Leuk ook dat geschreven wordt dat boss, uit 1836, van het Nederlandse woord baas komt. Ze schrijven dat baas 'oom' betekende, maar dat vind ik nergens terug. Wél vertelt Nicoline van der Sijs o.a. hier dat baas een van de meest succesvolle Nederlandse uitleenwoorden is - het is behalve door Amerikanen en Britten geleend in het Javaans, Indonesisch, Papiaments, Sranantongo, Deens, Duits, Frans, Italiaans, Kroatisch, Macedonisch, Lets, Litouws, Noors, Russisch, Sloveens, Spaans en Zweeds. Wel allemaal in de betekenis van leider. Maar in het Nederlands ontwikkelt heeft dit woord zich ook weer tot cool-woord ontwikkeld! Je kunt hier tegenwoordig eindbaas zijn als je ergens heel goed in bent. 

Andere woorden hebben trouwens een tweede betekenis die belangrijker is geworden. Bijvoorbeeld gay, dandy en nuts worden volgens mij nu niet zo veel meer in de cool-betekenis gebruikt - ze hebben een andere betekenis die de coole overheerst. Gay is zelfs, tot Milfjes verdriet, een negatieve kwalificatie bij de jeugd van tegenwoordig. Wat wel weer grappig is, is dat een boel van deze woorden ook weer verdwenen zijn. Jim-dandy? Capital? Goeie! Die gaan we maar eens herinvoeren: Milfje is echt kapitaal! Wát een Jim-Dandy blog zeg! Echt spanking!

Zoiets zou je natuurlijk ook voor het Nederlands willen! Gelukkig is daar het boek Lekker belangrijk van Maaike Oppier. Dat is dan wel een boek uit 2004, maar daar staat lekker veel in over Nederlandse slang. Zo lezen we bijvoorbeeld dat cool alweer uit is in het Nederlands. Dikke domper voor jaren-90-kind Milfje, die nog steeds alles cool vindt, en dus hartstikke achterloopt. Of misschien is het alweer oldskool... Een andere fijne bron ten slotte is het Chronologisch Woordenboek van de onvolprezen Nicoline van der Sijs. Daarin lezen we bijvoorbeeld de volgende eerste vindplaatsen voor woorden die positief evalueren:

1973 - gaaf
1985 - onwijs
1987 - strak
1987 - wreed
1989 - vet

Hoe uhm tof (eerste keer 1824) is dat? NB: La Sijs stelt zelf dat deze woorden moeilijk te dateren zijn. Doe ons en de Wetenschap dus een lol, en vindt een eerdere vermelding van een van deze woorden in de positieve-aanduiding-betekenis. Of meldt gewoon wat jullie zelf gebruiken, of de mensen om jullie heen! We zijn vet benieuwd!