Translate Milfy!

woensdag 4 februari 2015

Kinderen en eieren zijn fout

Het Nederlands is soms best een ingewikkelde taal. De kroon wordt duidelijk gespannen door de en het: de "regels" daarvoor zijn ingewikkeld (eigenlijk zijn er vaak niet eens regels). Gelukkig hebben we een vrij eenvoudige meervoudsvorming: -en of -s, met een paar extra regeltjes voor veranderende klinkers en natuurlijk een zooitje uitzonderingen uit vreemde talen (museum/musea, lemma/lemmata). Maar er is één groepje woorden dat ingewikkeld is: waarom worden ei en kind in het meervoud eieren en kinderen? Wij weten hoe het komt: onze voorouders waren domme taalverloederaars.



Jazeker de hypotheker, het is waar. Ergens is het misgegaan, en dat is gekomen door gewone taalgebruikers. Vroegah had je namelijk gewoon een andere vorm van meervoudsvorming: 1 ei --> 3 eier. Zoals je nu nog steeds hebt in bijvoorbeeld het Duits, maar ook in een aantal Nedersaksische dialecten, zoals het Twents en het Sallands. Helaas waren er echter wat luitjes die langzamerhand blijkbaar vergaten dat -er ook een meervoud kon zijn, en die gooiden er nog eens een -en bovenop. Gevolg: een stapelmeervoud. Eieren, kinderen, hoenderen, goederen en meer: oliedom.

Maar hoe konden ze dat nou vergeten? Kijk, dat is interessant. Het heeft allemaal met patronen te maken. We geloven namelijk, jij en ik, in patronen. We proberen die patronen op te leggen aan onze taal. Maar soms zijn er woorden, die een beetje op meerdere patronen lijken. Neem het woord raven. Dat lijkt zo op het eerste gezicht, volgens onze woord-patronen-kennis, op een meervoud. Maar dat was het vroeger niet! Raven was het enkelvoud: 1 raven, 2 ravens. Kijk maar naar het Engels, daar is dat nog steeds! Maar we hebben dat geherinterpreteerd, om het te voegen naar ons patroon van "-en betekent meervoud".

Dat is dus ook gebeurd met ei --> eier --> eieren. Dat is dus eigenlijk niet dom: die drang voor systeem is er gewoon, en dat is natuurlijk ook wel slim. Laat dat dan dus een les zijn voor het Heden: ook nu verandert er wel eens wat in de taal, omdat we meer patroon willen, omdat we het regelmatiger  en begrijpelijker willen maken. Zoals bijvoorbeeld wanneer we 'het was een hele bedoeling' zeggen in plaats van 'bedoening', zoals het eerst was. We blijven onze taal opnieuw interpreteren, we blijven proberen alles een systeem te maken. Dat is eigenlijk schitterend.

7 opmerkingen:

  1. Schoenen is er ook een van! Dat was vroeger sg. schoe, pl. schoen. Zie hiervoor wederom het Engelse "shoe, shoes" en het Duitse "Schuh, Schuhe"...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. hoera, die kenden we niet! Dank Cecile, fijn en duidelijk voorbeeld ook weer.

      Verwijderen
  2. Martijn van der Pol4 februari 2015 om 10:41

    In het Brabants (of specifieker Tilburgs) dialect is dit ook onveranderd gebleven: aaj/aajer (ei/eieren), kèènd/kènder (kind/kinderen) en ook schoen/schoen (schoen/schoenen).
    Mochten jullie geïnteresseerd zijn in dit prachtig dialect, dan staat er een woordenboek op http://www.cubra.nl/wtt/

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank Martijn! Milfje-Yang verdiept zich momenteel in het Nedersaksisch, daarom wist ik dat het daar bestond, wat niet wegneemt dat ook dit schitterend is en leuk om te horen!

      Verwijderen
  3. Ook een duit: teen is het historische meervoud van tee (vgl En. toe). Tenen is dus ook een stapelmeervoud

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Het worden er steeds meer, dank Hans!

      Verwijderen
    2. Ook peen (in de betekenis wortel) is een stapelmeervoud. pee was vroeger het enkelvoud.

      Verwijderen