Een taalspelletje dat veel zegt over uhm... taal

Door Marten van der Meulen

Als jullie ons boek hebben gelezen wisten jullie het al, maar toch nog een keer: zonder het Ricciotti Ensemble zou Milfje er niet zijn geweest. Het Ricciotti Ensemble is een geweldig ongelooflijk straatorkest, dat al overal en voor iedereen speelde voordat dat opeens hip werd (spraken zij verongelijkt), en dat al muziek naar de mensen toe bracht voordat het goed stond op de subsidieaanvraag. Bij dat orkest heerst het taalliberalisme: taal is er altijd dynamisch (credits Louise), en spelletjes vieren er hoogtij. Ik heb daar ook het allerirritantste spel leren kennen dat ik ooit speelde. Het is eigenlijk heel makkelijk, maar toch zegt het heel veel over hoe we taal ervaren.

Ja mensen, spel0n maar! De regels. Iemand begint willekeurige woorden te noemen, en vraagt anderen om woorden voor te stellen die erbij passen. De woordnoemer is degene die bepaalt of de toevoeging goed is, dat wil zeggen of die in de categorie van de al genoemde woorden past. Zo'n nieuw woord wordt simpelweg met 'goed' of 'fout' beoordeeld. De spelers gaan dus op zoek naar de gemene deler van de genoemde woorden. Maar de grap is dat het helemaal niet gaat om welk woord je noemt: het gaat erom dat je een bepaald signaal rondom het woord gebruikt, waardoor het erbij hoort. Niet de inhoud, maar de context bepaalt dus de acceptatie van een woord.

Je kunt bijvoorbeeld als regel bedenken: "Een woord is goed wanneer je er 'uhm' voor zegt". (De kenners moeten misschien denken aan het even verneukeratieve 'zwarte magie', lees hier meer.) Dat levert, leuk genoeg, ENORM veel frustratie bij mensen op. De meest krankzinnige klinker- en medeklinkerregels worden bedacht, de absurdste groepseigenschappen worden geponeerd. En dat doet er he-le-maal NIETS toe. Hysterisch, als je het eenmaal doorhebt. Nadeel is wel dat je dit nu nooit meer kan spelen met iemand die dit stukje ook heeft gelezen, maar ach, je hebt vast ook vrienden die dit niet lezen (hoewel we het zouden waarderen als je je Milfjeloze vrienden van ons bestaan op de hoogte stelt, bedankt!).

Waarom werkt dit zo goed? Simpel: we zijn gewend om bij taal op de inhoud te letten. Een kuch, een hapering, een uhm, even aan je neus krabben: we letten er gewoon niet op. Tenminste, we letten er niet bewust op, we registeren het alleen onbewust. Terwijl je met redelijke nauwkeurigheid kunt zeggen of iemand de afgelopen minuut wel of niet het woord 'lantaarnpaal' heeft gebruikt, is het bijzonder lastig om te zeggen of diegene ook 'uhm' heeft gezegd. Let er maar eens op ;-).

Veel plezier met dit voor jou leuke, maar voor anderen irritante taalspel! Houden jullie ons op de hoogte van jullie leukste bedenksels?