Hoe leg je nadruk?

Zoals altijd valt me van alles op aan de taal in de boeken die ik lees. Wat me deze week opviel was nadruk. Dat kun je op verschillende manieren markeren in teksten. Van spatiëring tot hoofdletters: hoe doen we het, waarom, en wat doen jullie. Dáár g a a t DIT stuk over.

Geheel tegen de verwachting in is er zowaar een uitgebreide en goede Nederlandstalige Wikipediapagina over (wat zij noemen) 'typografische accentuering' (hoewel, er wordt wel advies gegeven, en dat vind ik niet passen in een encyclopedie). 

(Even terzijde: wat is het toch jammer dat de kwaliteit van de Nederlandstalige Wikipedia zo te wensen overlaat. Ik begrijp dat we een klein taalgebiedje zijn, maar toch zou het fijn wanneer we met z'n allen wat meer goede Wikipediastukken zouden aanleveren. Het is namelijk de eerste plek waar mensen komen voor kennis. Ik kom nog uit de tijd dat je Wikipedia niet als bron mocht opgeven. Ik begrijp de achterliggende reden (er is geen controle op wie invoert, en dus kan de kennis verdacht zijn), maar ik vind dat tegenwoordig de Engelstalige Wiki's best als bron mogen worden genoemd. De pagina's in die taal zijn namelijk meestal goed opgebouwd, uitgebreid, en, allerbelangrijkst: ze verwijzen uitstekend naar primaire bronnen. Hoe leuk ware het wanneer onze Wikipedia dat ook zou doen...)

Maar dat even gehéél terzijde. Kijk, daar gaf ik nadruk aan met accenttekens. De toepassing daarvan is vrij beperkt: met deze tekentjes kun je áltijd slechts één (ander gebruik: hier wordt geen nadruk gelegd maar een klanknuance aangegeven) lettergreep tegelijk benadrukken. Ik ben tenminste nog nooit tegengekomen dat iemand bij een meerlettergrepig woord vérschílléndé lettergrepen benadrukt. Verder kun je geen nadruk leggen op sjwa's: iets als 'géschiedenis' ziet er béhoorlijk vreemd uit. Dat is boeiend, én het maakt het accentteken tot een zeer precies maar wel beperkt middel.

Algemener toepasbaar is het gebruik van hoofdletters. Hoe verleidelijk het ook was om in die zin een woord in hoofdletters te zetten, ik doe het NU pas. Het is makkelijk te begrijpen hoe die nadruk werkt: zodra ik iets in hoofdletters lees wil ik het harder uitspreken. Leuk voor een spelletje random capslock (dat GAAT zo), niet heel prettig om te lezen. Nadeel van het gebruik van kapitalisering (spreek op z'n Amsterdams uit) is dat het niet echt geaccepteerd is: het is veel informeler dan de accenttekens. Maar in de informele sfeer kun je het dan wel weer HEEL goed toepassen op LETTERLIJK ieder woord.

In wat oudere boeken kom je een ander middel tegen om nadruk te leggen: spatiëring. Dat is voor het kopiëren en digitaal invoeren van tekst o n g e l o o f l i j k irritant. Je kunt namelijk niet zomaar het woord een klein beetje aanpassen, je moet het helemaal opnieuw typen. Spatiëring komt (gelukkig) weinig meer voor: wij hebben inmiddels andere middelen tot onze beschikking. Leuke observatie eigenlijk: zelfs typografische nadrukmethoden komen en gaan.

Kleine kapitalen, nóg een manier om nadruk te leggen. Voor onze gastheer, Blogger, is het een beetje moeilijk, maar je kunt hier zien hoe het eruitziet. Ook dit is een inmiddels verouderde techniek, die nu opnieuw in de informele sfeer vervangen is door dikdrukken. Vroeger kwam het echter ook voor in formele werken, over taal bijvoorbeeld. En dat terwijl tegenwoordig dikdrukken absoluut niet acceptabel is in een boek. Best vreemd eigenlijk.

Dan nog een ander nadrukmechanisme: zet na ieder woord een punt. Op. Deze. Manier. Dus. Zie voor een sportieve toepassing de laatste zin van dit artikel: Wat. Een. Wedstrijd. We deden het zelf eergister nog, met alle gevolgen vandien. Nog mooier wordt het wanneer mensen dit doen met ons aller emoji van de klappende handjes: 

Ja jongens, die emoji's leveren ons toch maar weer een hoop uitdrukkingsmogelijkheden op.  

Zoals altijd ben ik vooral ook heel benieuwd hoe jullie, lezers, het doen. Wat voor manieren gebruiken jullie om nadruk te geven aan jelui woorden?