Cispaswelteplus: een enharmonisch taalspel

Door Marten van der Meulen

2018 is weer helemaal het jaar van de taalspelletjes voor Milfje-m. Plaatsten we eerder al het Speelspel, het NS-stations Spel en het Grote Ramses Shaffy Spel, nu vestigen we graag uw aandacht op een taalspel met muzikale achtergrond: enharmoniseer de taal! Makkelijk, uitdagend, en je leert er zowaar nog wat van.

Het spel gaat uit van het idee dat woorden een tegenhanger kunnen hebben. Goed en fout, zwart en wit, etcetera: antoniemen heten zulke tegenhangerwoorden. Antoniem is dan weer het antoniem van synoniem. Dat betekent dat een woord precies hetzelfde betekent als een ander woord. Je kunt best je vraagtekens hebben bij deze concepten (echte synoniemen zijn bijvoorbeeld nogal zeldzaam, als ze al bestaan), maar ze zijn algemeen bekend, en dus prima bruikbaar voor de spelletjesindustrie.

De andere inspiratiebron voor dit spel is het Principe der Enharmonie. Dat klinkt misschien een beetje als de muziek der sferen, maar het is een heel simpel gegeven uit de muziektheorie. Je kunt een en dezelfde noot op verschillende manieren benoemen: een verhoogde c is een cis, een verlaagde d is een des, maar des en cis klinken hetzelfde (zie hier voor meer uitleg en een stukje visualisatie). Je zou dus kunnen zeggen dat deze noten synoniem zijn aan elkaar. 

Maar, jullie vragen je nu natuurlijk af, wat zijn de regels, hoe spelen we het? Nou, als volgt. Neem een woord, bijvoorbeeld desalniettemin. Bekijk de woorddelen daarvan, en kies antoniemen of (muziek)synoniemen. Des-al-niet-te-min wordt dus cis-niks-wel-te-plus! (Alleen voor te kon ik geen antoniem bedenken, al wie wille, doe je ding!). Is dat niet aardig? Het leukst vind ik om er een muzieknoot in de verwerken. Overigens hoeft het niet een 100% antoniem te zijn, maar mag het ook gewoon iets anders zijn. Ik zou bijv. niet weten wat het antoniem van lopen is, maar varen of rijden is prima als alternatief.

Hier een paar voorbeelden:

vraagstuk - antwoordheel
tegennatuurlijk - voorcultureel
bestand - aiskies
fiscaal - esbehaard
eisenbundel - foflossedelen
cesartherapie - b-slee-ziekte
een gegeven paard in de bek kijken - de fisisnemen koe uit een kont horen

Enzovoort ad infinitum ad nauseam (of zijn jullie al misselijk?). Doe vooral mee, we horen het graag!