Wat is een hoge pief?

door Marten van der Meulen

Van deze link.

Ik vind het altijd heerlijk, om me te realiseren dat we allemaal legio's woorden gebruiken, waarvan we eigenlijk niet echt weten waar dat woord vandaan komt. Zo hoorde ik laatst weer eens iemand praten over "een hoge pief". Wat een malle uitdrukking is dat eigenlijk, waar komt dat vandaan, dacht ik? We duiken in het probleem, en laten en passant zien waar je al die kranten in Delpher, waar we het eerder over hadden, voor kunt gebruiken. Hoera voor etymologisch onderzoek!

Een pief is een vent, en wordt vooral gebruikt in combinatie met "hoge". Meestal wordt het met een negatieve bijsmaak gebruikt. Maar waar komt het woord vandaan? Gelukkig is er de Etymologiebank. Die geeft 3 opties:

1. Uit het Duits, van Pfiffges, 'ambachtsgezel'

2. Uit het Frans, van pif 'grote, lelijke neus'

3. Uit het Nederlands, van pief, 'lul'

Tegen alle drie de herkomsten is wat in te brengen, in ieder geval volgens de etymologische woordenboeken. Bij Duits lijkt de betekenis niet overeen te komen, bij Frans schijnt de periode van ontlening fout te zijn, bij Nederlands gaat het om "persoonlijke waarneming". Alledrie dus vrij onwaarschijnlijk (zie link voor meer argumenten). We zouden dus verder moeten kijken.

Hoe pakken we dit dus aan? Ten eerste is het goed om te proberen de vroegste voorkomens van dit woord te vinden. Vroege voorkomens vertellen soms expliciet waar een woord vandaan komt, en het vroegste voorkomen is ook een soort origineel. De betekenis van zo'n voorkomen is dus de originele betekenis in het Nederlands, en die kunnen we dan linken aan een van de drie opties. Het WNT vindt de eerste voorkomens in 1974, in de Groene Amsterdammer:

Door een carnavalsvereniging is de jager begiftigd met de titel `rare pief', een onderscheiding die alleen wordt verleend aan figuren die in zeven sloten tegelijk lopen

Dat is interessant: het kwam dus eerst voor met "rare", dus het werd niet direct met "hoge" gebruikt. De betekenis van "lul" lijkt hierdoor misschien ook weer niet waarschijnlijk, want de uitleg is wel negatief, maar niet heel hard. Meer een beetje sukkelig. Toch is het interessant om te zien dat het ook hier al om een negatief woord gaat. Het zou dus kunnen dat het woord pief een beetje is afgezwakt in sterkte, een ontwikkeling die vaak voorkomt. 

Maar ik maak me sterk dat er niet een eerder voorkomen is! De vraag dan is: hoe vind je die? Je kunt natuurlijk als een dolle allerlei boeken, kranten en tijdschriften gaan lezen, maar dan ben je heel lang bezig, en je kans op een gebruik is klein. Gelukkig is daar Delpher, de databank van kranten, boeken, tijdschriften en aanverwant. Eens even zoeken.

Nou, dat levert alvast meer dan 28.000 hits op in kranten alleen! Helaas hebben we met deze resultaten nog twee problemen. Ten eerste kan het om een andere betekenis van het woord gaan. In de krant De Waarheid bijvoorbeeld kwam lange tijd een stripje voor, getiteld Pief. Dat levert natuurlijk een hoop zogenaamde false positives op. Het tweede probleem is de OCR kwaliteit. Zoals we al eerder schreven, kunnen robots niet lezen. Het komt dus voor dat we een voorkomen van pief vinden, dat eigenlijk een ander woord is. Gelukkig wordt hier hard aan gewerkt door Nicoline van der Sijs en de haren.

We moeten dus onze zoektocht inperken, en bv. zoeken naar alleen artikelen in het jaar 1973. Dat is dicht bij het "officiele" eerste voorkomen, dus de kans is groot dat we iets vinden. Bovendien sluiten we met artikelen een hoop dingen uit. En jawel! Eureka! Euforie! Op 23 januari 1973 bericht het Dagblad van het Noorden aldus: 

"De opmerkelijkste pief uit de hele uitzending was een bedrijfsleider uit een vleesverwerkende industrie."

Nou, daar ga je, WNT! Leve Delpher! Wat een schitterende bron van onderzoek is dat toch, ik weet zeker dat we daar in de toekomst nog veel plezier van gaan beleven. Voor ons onderzoekje is het leuk om te zien dat dit gebruik ook niet helemaal positief is, maar dat er geen adjectief voor staat. Het betekent gewoon "man, kerel". Meer onderzoek is nodig! Voor nu laten wij het hierbij, maar we roepen iedereen op om eerdere citaten te vinden. Succes!


**this just in: ook eentje uit 1972! Hoera! Wie biedt eerder?!**