Translate Milfy!

dinsdag 16 juni 2015

Wat is een hoge pief?

door Marten van der Meulen




Van deze link.
Ik vind het altijd heerlijk, om me te realiseren dat we allemaal legio's woorden gebruiken, waarvan we eigenlijk niet echt weten waar dat woord vandaan komt. Zo hoorde ik laatst weer eens iemand praten over "een hoge pief". Wat een malle uitdrukking is dat eigenlijk, waar komt dat vandaan, dacht ik? We duiken in het probleem, en laten en passant zien waar je al die kranten in Delpher, waar we het eerder over hadden, voor kunt gebruiken. Hoera voor etymologisch onderzoek!


Een pief is een vent, en wordt vooral gebruikt in combinatie met "hoge". Meestal wordt het met een negatieve bijsmaak gebruikt. Maar waar komt het woord vandaan? Gelukkig is er de EtymologiebankDie geeft 3 opties:

1. Uit het Duits, van Pfiffges, 'ambachtsgezel'

2. Uit het Frans, van pif 'grote, lelijke neus'

3. Uit het Nederlands, van pief, 'lul'

Tegen alle drie de herkomsten is wat in te brengen, in ieder geval volgens de etymologische woordenboeken. Bij Duits lijkt de betekenis niet overeen te komen, bij Frans schijnt de periode van ontlening fout te zijn, bij Nederlands gaat het om "persoonlijke waarneming". Alledrie dus vrij onwaarschijnlijk (zie link voor meer argumenten). We zouden dus verder moeten kijken.

Hoe pakken we dit dus aan? Ten eerste is het goed om te proberen de vroegste voorkomens van dit woord te vinden. Vroege voorkomens vertellen soms expliciet waar een woord vandaan komt, en het vroegste voorkomen is ook een soort origineel. De betekenis van zo'n voorkomen is dus de originele betekenis in het Nederlands, en die kunnen we dan linken aan een van de drie opties. Het WNT vindt de eerste voorkomens in 1974, in de Groene Amsterdammer:

Door een carnavalsvereniging is de jager begiftigd met de titel `rare pief', een onderscheiding die alleen wordt verleend aan figuren die in zeven sloten tegelijk lopen

Dat is interessant: het kwam dus eerst voor met "rare", dus het werd niet direct met "hoge" gebruikt. De betekenis van "lul" lijkt hierdoor misschien ook weer niet waarschijnlijk, want de uitleg is wel negatief, maar niet heel hard. Meer een beetje sukkelig. Toch is het interessant om te zien dat het ook hier al om een negatief woord gaat. Het zou dus kunnen dat het woord pief een beetje is afgezwakt in sterkte, een ontwikkeling die vaak voorkomt

Maar ik maak me sterk dat er niet een eerder voorkomen is! De vraag dan is: hoe vind je die? Je kunt natuurlijk als een dolle allerlei boeken, kranten en tijdschriften gaan lezen, maar dan ben je heel lang bezig, en je kans op een gebruik is klein. Gelukkig is daar Delpher, de databank van kranten, boeken, tijdschriften en aanverwant. Eens even zoeken.

Nou, dat levert alvast meer dan 28.000 hits op in kranten alleen! Helaas hebben we met deze resultaten nog twee problemen. Ten eerste kan het om een andere betekenis van het woord gaan. In de krant De Waarheid bijvoorbeeld kwam lange tijd een stripje voor, getiteld Pief. Dat levert natuurlijk een hoop zogenaamde false positives op. Het tweede probleem is de OCR kwaliteit. Zoals we al eerder schreven, kunnen robots niet lezen. Het komt dus voor dat we een voorkomen van pief vinden, dat eigenlijk een ander woord is. Gelukkig wordt hier hard aan gewerkt door Nicoline van der Sijs en de haren.

We moeten dus onze zoektocht inperken, en bv. zoeken naar alleen artikelen in het jaar 1973. Dat is dicht bij het "officiele" eerste voorkomen, dus de kans is groot dat we iets vinden. Bovendien sluiten we met artikelen een hoop dingen uit. En jawel! Eureka! Euforie! Op 23 januari 1973 bericht het Dagblad van het Noorden aldus

"De opmerkelijkste pief uit de hele uitzending was een bedrijfsleider uit een vleesverwerkende industrie."

Nou, daar ga je, WNT! Leve Delpher! Wat een schitterende bron van onderzoek is dat toch, ik weet zeker dat we daar in de toekomst nog veel plezier van gaan beleven. Voor ons onderzoekje is het leuk om te zien dat dit gebruik ook niet helemaal positief is, maar dat er geen adjectief voor staat. Het betekent gewoon "man, kerel". Meer onderzoek is nodig! Voor nu laten wij het hierbij, maar we roepen iedereen op om eerdere citaten te vinden. Succes!


**this just in: ook eentje uit 1972! Hoera! Wie biedt eerder?!**

10 opmerkingen:

  1. Uit 1967 (Tirade, jaargang 11):

    'Er is een of andere hoge pief de herinnering levend aan het houden aan de zeer grote offers die ons volk zich heeft moeten getroosten om der wille van de vrijheid'.

    http://www.dbnl.org/tekst/_tir001196701_01/_tir001196701_01_0009.php
    (zie p. 129)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste K.,

      mooi! De vroege citaten (zie ook de Facebookdiscussie) stapelen zich op!

      Verwijderen
  2. Pief in de betekenis van 'kerel, vent' werd al teruggevonden in een boek van Willy van der Heyden uit 1944. Mogelijk werd het overgenomen uit het Duitse soldatenslang, waarin 'Pief' al sedert de 19e eeuw gebruikt wordt in de zin van 'aalmoezenier'. Pief kan ook een verkorting zijn van 'Piefke' (Duitser, mof) of een uitbreiding van een oudere betekenis. Rond 1930 betekende 'pief' bij ons ook mannelijk geslachtsdeel. Vandaar misschien overdrachtelijk voor (onaangenaam) persoon of 'lul'.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Marc,

      dank voor de participatie, die Duitse connectie hadden we nog niet! Hoewel de betekenisuitbreiding aalmoezenier -> kerel me niet direct heel voordehandliggend lijkt...

      Wat betreft de betekenis "lul": die komen we inderdaad vaker tegen, alleen heeft niemand daar nog een daadwerkelijk citaat voor aangedragen, dat maakt de interpretatie nu nog wat zwak. Heb jij vindplaatsen met die betekenis?

      Verwijderen
  3. Het Duitse 'Pief' (aalmoezenier) is terug te vinden in het 'Wörterbüch der deutschen Umgangssprache' van Heinz Küpper (een standaardwerk). Daarin wordt verwezen naar Niederdeutsch 'Pief' van Pfeife en vandaar 'Nichtskünner'. Het Nederlandse 'pief' in de betekenis van mannelijk geslachtsdeel is o.a. terug te vinden bij Marion Bloem (Meer dan mannelijk) maar in het Etymologisch Woordenboek (onder redactie van Marlies Philippa) staat o.a. het volgende: "Een andere mogelijkheid is dat de betekenis is ontstaan uit pief ‘mannelijk geslachtsdeel’ [jaren 1930; pers.waarn.], net zoals bijv. → lul de betekenis ‘nare kerel, sukkel’ heeft gekregen. "

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Marc, dat is een mooi citaat, het wordt op die manier helderder, met "nietskunner" is de link snel gelegd.
      Wat betreft dat Etymologisch Woordenboek: daar ligt exact het probleem! Er mag dan een voorkomen van die betekenis in 2011 voorkomen, maar dat verklaart de herkomst van het woord niet. Wanneer Philippa "pers.waarn" schrijft (wat ik ook citeerde in ons blog), dan noemt ze dus geen bron. Als die bron gevonden wordt, dan hebben we een zaak.

      Verwijderen
    2. Hallo Milfje. In de betekenis van penis komt 'pief' ook voor in het werk van Herman Brusselmans (Uitgeverij Guggenheimer uit 1999). Toch al een iets oudere vindplaats. In die zin zou 'pief' misschien een dialectvorm van 'pijp' kunnen zijn. Woorden zoals 'pief, piel, piet en pik' liggen ook dicht bij elkaar.
      De link van het Duitse 'Pief' (aalmoezenier) naar 'kerel, vent' (in ons taalgebruik) is zo gek nog niet. Het oudste citaat dat ik terugvond dateert van 1944. Vergeet niet dat tijdens de tweede wereldoorlog veel Duitse soldaten in onze gebieden zaten. Mogelijk hebben Nederlandse burgers het opgevangen en in een lichtjes andere betekenis gaan gebruiken.

      Verwijderen
  4. (Kon geen andere toegang dan Anoniem vinden zonder mij te encanailleren met asociale media.) Mij alleen bekend als "een hoge Piet" uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Vrij algemeen, ook buiten mijn beschermde milieu. Jaap K. Blom (jkblom@hetnet.nl).

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mijn taalgevoel bleef hangen op het meervoud van legio. (Legio's woorden). Mijn check leverde een klein uurtje lezen op over onder meer de onager (https://www.youtube.com/watch?v=ASlSZ7Vph9U), in gebruik bij de Romeinse legioenen (http://www.encyclo.nl/begrip/Legio%20VI%20Ferrata). Bijvoorbeeld bij de Legio III Gallica (https://nl.wikipedia.org/wiki/Legio_III_Gallica). Leve wiki. Viva. Bedankt voor het uitstapje.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Hans, excuses, we zijn ruim 3 jaar te laat met reageren (soms zien we niet ieder comment). Alsnog bij deze: het is een klein grapje van mijn moeder (Milfje-Marten) om stapelmeervouden te gebruiken (zie ook museau's, maar zie ook bv. voeten en kinderen).

      Verwijderen