Batman vs Superman: waar komt de naam Gotham vandaan?

Hoera, we mogen weer naar de bioscoop! Morgen komt namelijk Batman vs Superman uit, en wie wil daar nou niet heen? Qua taal is het een behoorlijke lauwe film, want de namen van de superhelden zijn ongeveer zo'n weinig creatief als ze maar komen (nee, neem dan Deadpool en Negasonic Teenage Warhead!). Bovendien zit er geen verzonnen taal in (echt jongens, dat heb je nodig tegenwoordig! Game of Thrones! Avatar! Star Trek!). We hebben eigenlijk maar één interessant woord. De naam van de stad waar het verhaal zich afspeelt: Gotham. Uw razende reporter Milfje pelt laagje voor laagje de betekenissen van deze naam af. 

Mijn leukste taalboeken

door Marten van der Meulen

Ik zal eerlijk zijn: er zijn weinig populariserende taalboeken die me kunnen bekoren. De meesten zijn of te oppervlakkig, of te veel van hetzelfde, of ze zijn slecht geschreven. Nu dacht ik laatst: ben ik niet gewoon te kritisch? Ik ben tenslotte helemaal niet de doelgroep (als taalwetenschapper). Misschien verwacht ik er teveel van. Maar weet je, ik denk niet dat dat het is. Ik ben zeker kritisch, maar ik vind dat wel terecht. Ik wil jullie, Lezers, gewoon behoeden voor oppervlakkigheid. Nu kwam ik laatst in het bezit van Taaltoerisme van Gaston Dorren, en toen dacht ik: ja! Dit is het! Een fijn boek, met diepgang. Om dit boekje te vieren (een recensie is een beetje laat, zo drie jaar na verschijning, Gaston heeft alweer een nieuw boek uit), en om te laten zien dat ik wel degelijk ook positief kan zijn, hier de zes leukste en beste taalboeken die ik de laatste jaren heb mogen lezen. In willekeurige volgorde.

Hoe groot is de Nederlandse taal?

door Marten van der Meulen

Sinds begin dit jaar werk ik zowaar part-time in opdracht van de Taalunie. Ik werk mee aan een interessant project, waarover later zeker meer. Hoe dan ook, ik verdiep me nu enigzins in de Taalunie, en wat blijkt? De informatie die de Taalunie verspreidt is niet altijd even consequent. Ik wil natuurlijk niet de hand bijten die mij voedt, maargoed: het dient gezegd. Neem bijvoorbeeld de berichtgeving over de omvang van het Nederlands. Op de website van de Taalunie zegt men dat het Nederlands een middelgrote taal is. In hun beleidsplan staat echter dat het Nederlands een kleine taal is. We hebben het dan overigens over aantallen sprekers. Los van het feit dat het vreemd is dat hier geen overeenstemming over is binnen dezelfde organisatie, is het best een boeiende vraag: hoe groot is het Nederlands nou eigenlijk?

Pas op: mezen slaan!

Wat mijn megacollega me nou vertelde: als vinken en mezen fluiten, dan noem je dat geen ‘zingen’ zoals bij andere zang(!)vogels, maar ‘slaan’. Je ziet dat terug in het woord ‘vinkenslag’. Dat kende ik óók al niet, maar enige navraag in mijn omgeving leert dat het wel enige herkenning oproept, vooral in de leeftijdscategorie 50+. Hoe kom je erop! Ik was er althans nooit opgekomen. Het inspireerde me tot een zoektocht naar hoe dat dan wel of niet is gekomen. Zie hieronder voor een multimediaal spektakelverslag van de queeste, inclusief geluidsmateriaal en linguïstisch weergegeven vogelgeluiden.

Door Sterre Leufkens

De taal van House of Cards: hoe spreek je "Amoskeag" eigenlijk uit?

door Marten van der Meulen

Heerlijk hoor. Het nieuwe seizoen van House of Cards is nog geen minuut onderweg na de tune, of er wordt al referentie gemaakt aan taal! Frank heeft moeite met de uitspraak van 'Amoskeag'. Nou, Frank, dat snappen we best. De relatie spelling - uitspraak is in het Engels sowieso al een ramp, en dan krijg je er ook nog eens Native American stukje in. Want daar gaat het hier om.

Oja, eerst nog even die uitspraak. Zo moet het: 

Best makkelijk toch? Interessanter is dat woordstukje -keag. Dat is namelijk vreemd: uit het Engels komt het niet. Het lijkt vrijwel uitsluitend voor te komen in staten in het noordoosten van de VS: Main, New Hampshire, New England. Daar komen we dit soort plaatsnamen wel meer tegen: Nahumkeag, Kenduskeag Stream, Mattawamkeag. Het lijken allemaal namen die komen uit het Abenaki, de taal van een wijdverspreide Tribe van oorspronkelijke bewoners. 

Als je als veroveraar ergens komt waar al mensen wonen, dan kun je er donder op zeggen dat die mensen al een naam hebben voor de plaats waar ze wonen. Je kunt dan twee dingen doen. Je gooit je eigen naam ertegenaan (zoals bijvoorbeeld Julianatop voor de berg Ipinumin in Suriname), of je gebruikt de naam die al bestaat. Die tweede optie, dat is hier gebeurd. Het woorddeeltje -keag is daar een teken van. Een heel interessante betekenis heeft het overigens waarschijnlijk niet: het betekent gewoon 'plaats'.

Frank doet het overigens goed hoor, die uitspraak. Of het voor de rest goed komt, dat moet ik nog zien (ik ben pas bij aflevering 1). Hier, nog een leuk filmpje over de taal van Frank Underwood.

Jocrisse-streek, pour-parlers, chatelaines: woorden van Vestdijk

De Engelsen komen! Verberg huisdieren, vrouwen en kinderen eerst: de angst voor Engelse invloed op het Nederlands is groot. Of die invloed er is, valt zeer te betwisten. Tuurlijk, er zijn wat leenwoorden, maar die hebben weinig invloed op een taal als geheel. Een gevalletje Rustig maar meneertje dus. Maar weet je waar je zelden iemand over hoort? Over de verdwijnende invloed van het Frans. Tsja, taalpuristen hebben vrijwel altijd een schrijnend gebrek aan historisch besef, maar als je eens een wat oudere roman leest, dan is het toch wel saillant hoeveel Franse woorden je tegenkomt. Nu las ik onlangs een wat oudere roman: Het glinsterend pantser van Simon Vestijk. Franse woorden waren daarin niet van de lucht. En dat is genieten, en als ik geniet, dan deel ik dat met jullie.