Rijksmuseum maakt blij met dode mus en discrimineert bovendien

Vorig jaar kocht de Nederlandse staat twee schilderijen van Rembrandt. Daar was nog flink wat over te doen geweest: waarom zou je 80 miljoen betalen voor zo'n object, terwijl je dat ook gewoon in de cultuursector kunt pompen, of er iets anders nuttigs mee kunt financieren. Enfin: inmiddels hebben "we" ze samen met Frankrijk gekocht. Binnenkort zijn de portretten te bezichtigen in het Rijksmuseum. Van een kennis kreeg ik het volgende vreugdevolle bericht doorgestuurd: 

Zoektocht naar Marten en Oopjen van nu!

We ontmoeten ook graag de Martens en Oopjens van nu! Iedereen die met zijn paspoort of identiteitsbewijs kan laten zien dat hij/zij officieel “Marten” of “Oopjen” heet (letterlijk zo gespeld) mag ze gratis al een dagje eerder bekijken, op 1 juli. Neem je paspoort mee naar het Rijksmuseum (kassa 1 / ronde Infobalie) en wie weet zien je dan!

Kijk, dat is natuurlijk leuk voor Milfje-Marten! Ik neem vrijdagochtend vrij om naar het Rijks te gaan. Wel grappig, Oopjen, die naam kende ik niet. Best benieuwd was ik naar de verspreiding van die naam heden ten dage. Gelukkig is er een makkelijke manier om achter het voorkomen van namen te komen. Ik trok mijn digitale jasje aan, en toog naar de schitterende Voornamenbank van het Meertens Instituut.

Maar dan! Tot mijn verdriet komt de naam Oopjen tegenwoordig niet voor (zie maar hier) Dat is dus lekker makkelijk van het Rijksmuseum: gratis toegang beloven voor niet-bestaande mensen. Zo kan ik ook kadootjes weggeven: iedereen die VHLJLEIUXHB heet krijgt van mij een gratis massage. En het erge is: hiermee discrimineert het Rijks dus! Want er zijn minder dan 5 vrouwen in Nederland die "Marten" als volgnaam hebben. Alleen mannen lijken dus welkom bij de pre-show. Het is overigens mogelijk dat de naam wel voorkomt, maar dat hij niet in de Meertens database zit (hoewel onwaarschijnlijk).

Nu, het valt allemaal wel mee. Op zaterdag 2 juli is het museum voor iedereen kosteloos te bezoeken. En het Rijksmuseum hebben wij hoog zitten: een van onze eerste succesvolle blogs ging over hun! Maar zo'n actie, dat is toch wel jammer. Zoek het gewoon ff uit. Kleine moeite. 

De reclame dat je wist wie er ophef van zou komen

Hadden jullie 'm ook gespot? Het is alweer even geleden, maar in bushokjes, op billboards, en op talloze andere kapitalistiese lokaatsies hing een poster, met daarop de zin: 'Dit is de website dat uw geld verplaatst zonder dat u zich hoeft te verplaatsen.' #ophef en #boos, want dat is natuurlijk een knots van een fout, die tot het ontslag van een eindredacteur moet hebben geleid, of juist tot het definitief aannemen van een marketingexpert. Maar goed. Stel, u bent klaar met taalfoutenbingo en u vraagt zich af: hoe komt iemand erbij deze fout te maken? Milfje draagt een mogelijke verklaring aan. 

Onderzoek: de Staat van het Nederlands

door Marten van der Meulen

Welke taal gebruiken inwoners van Nederland en Vlaanderen in welke situaties? Wanneer kiezen mensen voor Nederlands, en wanneer voor Frans, Fries, Chinees, Tamazight, Turks, of een andere taal? In onze internationale en multiculturele samenleving zijn antwoorden op deze vragen niet meer vanzelfsprekend. Daarom heeft de Taalunie het project 'Staat van het Nederlands' in het leven geroepen. Binnen dit project worden op verschillende manieren data verzameld om te zien hoe het gesteld is met de taalkeuze in Vlaanderen en Nederland.

Het Meertens Instituut en de Universiteit Gent richtten hiervoor het StaatNed-panel in. Leden van dit panel wordt gevraagd een online enquête in te vullen. De enquête bestaat uit vragen over uw eigen taalkeuze en over talen die u ziet en hoort in uw omgeving. Vragen gaan over verschillende situaties, zoals op het werk, bij u thuis, in media en in onderwijs.

De enquête is hier te vinden. Maar daar blijft het niet bij. We willen ook weten hoe de taalkeuze in Vlaanderen en Nederland zich in de toekomst ontwikkelt. We willen u daarom vragen vanaf nu iedere twee jaar (een deel van) de vragenlijst opnieuw in te vullen. Als u deelneemt aan de enquête krijgt u t.z.t een samenvatting van de resultaten toegestuurd. Ook wordt een aantal leuke taalboeken verloot, die de Taalunie beschikbaar stelt.

Nogmaals: door op deze link te klikken komt u bij de enquête. Voor meer informatie, vragen of opmerkingen stuur een e-mail naar Fieke Van der Gucht (Vlaanderen) of Marten van der Meulen (Nederland).

Hartelijk dank, namens de StaatNed-projectgroep,

Fieke van der Gucht en Marten van der Meulen

Email: marten.van.der.meulen[at]meertens.knaw.nl

          Fieke.VanderGucht[at]UGent.be

Hoeveel talen worden er in Nederland gesproken?

Niemand die het weet. Hop, stukje af. Nee hoor, we zullen het nog iets verder toelichten, maar wees gewaarschuwd: een antwoord gaat u niet krijgen. Let maar eens op!

Verbeter de wereld, begin bij een woord

Nou lieve lezer, u ziet er weer gay uit vandaag!

Wat denkt u, heb ik net een compliment gegeven, of heb ik u beledigd? Op middelbare scholen in het land zullen ze het laatste zeggen. ‘Gay’ betekent zoiets als lelijk, saai, stom, verwijfd (in negatieve zin). Homo’s mogen dan het imago hebben zich hip en stijlvol te kleden – het woord ‘gay’ betekent juist het tegenovergestelde. En dat is jammer.

Waar komt ha-ha vandaan (de greppel, niet de lach)?

Ik was een beetje op Funda aan het grasduinen, en bij een van de huizen (overigens mild buiten mijn prijscategorie) kwam ik de volgende zin tegen:

"Er is zelfs een ha-ha (saut-de-loup), waardoor men 'hekloos' uitkijkt op het eigen bos."

Ongelooflijk dat ik nooit eerder een stukje heb geschreven over mijn favoriete linguistische landschaparchitecturale element! De ha-ha! Parel in het landschap, en een aanwinst voor iedere landschaphobbyist! En als bonus geven we u nog:

de enige plaatsnaam ter wereld met uitroeptekens in de naam!!!

De meest dubbeloppe plaatsnamen

Plaatsnamen zijn geweldig als studieobject. Als er al geen leuk verhaal bij verzonnen is (Leiden, Wierum), dan geven ze wel een fascinerend kijkje in de geschiedenis (Oegstgeest). Of ze gaan zwerven en worden in een populair stripboek gebruikt (Gotham). Ook taalkundig gezien zijn plaatsnamen interessant. Er kunnen overblijfselen van verloren talen inzitten (zoals Keltisch), en ze kunnen bestaan uit elementen waarvan wij de betekenis niet meer weten. Door dat laatste kan het voorkomen dat plaatsnamen eigenlijk twee keer hetzelfde zeggen. De dubbelop-plaatsnaam!

Milfjes Grote Cryptogrammencursus

Cryptogrammen: je houdt ervan of je vindt ze stom. Zelfs een paar van de meest fervente taalpuzzelaars/kruiswoordraadselliefhebbers/Zweedsraadsel-fetisjisten/rebusgenieters onder mijn vrienden zeggen soms, als ik met de Scrypto aan kom zetten: 'Oh... dat snap ik niet hoor.' Nou mensen, smaken mogen dan verschillen, maar als je iets snapt, dan kun je daar wat aan doen. Gelukkig is Milfje-Sterre een expert en ervaringsdeskundige. Daarom dus hier de tips, de trucs, de toestand, lekker op tijd voor een zomer lang puzzelen: hoe werkt een cryptogram eigenlijk?

Nieuw taalspel: tegelijkertijd onder vuur en water

Onderzeeboot (voor het geval je vergeten was wat dat was)

We hebben al flink wat taalspelletjes gedaan met Milfje, maar deze hadden we nog niet. Credits: dit lijstje met shower thoughts. Daarin kwam ik (vrij vertaald) dit zinnetjes tegen:

Een onderzeeër kan tegelijkertijd onder vuur en onder water liggen.

Boem! Taalgasme! Schitterend! Je krijgt dus de volgende opbouw: een entiteit X moet tegelijkertijd voldoen aan conditie Y en Z, waarbij Y en Z tegenovergesteld zijn. In het geval van de onderzeeboot is er ook nog sprake van een metafoor, want "onder vuur" betekent dat er op geschoten wordt, niet dat men zich letterlijk beneden ten opzichte van het vuur bevindt, in ruimtelijke zin.

Een naam voor deze categorie weet ik nog niet, en ook de afbakening zal zich gaandeweg moeten ontwikkelen. Moet die metaforische laag erin? Misschien maar wel, anders wordt het wellicht te flauw. De volgende uitspraak is dus misschien niet goed:

Een lijk in een doodskist in een vliegtuig is tegelijkertijd in de grond en in de lucht.

Wat vinden jullie? Nieuwe voorbeelden! Meer regels! Discussie! Hoera, taal!

Sterres nieuwe boek is uit: Taal!

O wat zijn wij heden blij: het nieuwe boek van Milfje-Yin, beter bekend als Sterre Leufkens, is uit! En, je verwacht het niet, het gaat over taal. Het heet: Taal!

Het boek is een deel in de reeks 'Elementaire Deeltjes', waarin wetenschapperts allerlei onderwerpen introduceren. Dit staat op de achterkant:

'Taal is een communicatiemiddel, maar ook een systeem van regels en woorden. In dit Elementaire Deeltje wordt taal bekeken met de blik van onder andere een kind, een dier, een hersendeskundige, een socioloog en een politieman, om zo tot een compleet beeld te komen van wat taal allemaal is, wat we ermee kunnen doen, en waarom we maar niet kunnen ophouden met (erover) praten.' 

Meer info zie je in deze blitse trailer, gemaakt Marc van Oostendorp. Daar lees je ook meteen het voorwoord van het boek, geschreven door Marc Hemzelf! Hier kun je bovendien het interview door Gerard Ekdom (radio 2) terugluisteren. Ook in Vlaanderen is het boek te koop: website De Taalsector schreef er een leuk artikel over. En er is een mooie recensie van Mathilde Jansen, van kennislink. 

Voor ik het vergeet: bestellen kan HIER! Slechts €9,95, of minder als je meteen een tweede deeltje koopt (bijvoorbeeld over Niets).