Translate Milfy!

woensdag 24 juli 2013

Poldernederlands

Ja, nou weet u het wel: talen veranderen. Tot nu toe hebben we het vooral over grammatica en woorden gehad, maar ook de klanken van een taal veranderen. In het Nederlands zijn op DIT moment (dat ik dit nog mee mag maken!) bijvoorbeeld de klinkers aan het veranderen. De nieuwe uitspraakvariant wordt wel Poldernederlands genoemd. Wasdadan? En wat heeft het met eemansipaasie te maken?
 
In het Nederlands hebben we een aantal tweeklanken oftewel diftongen: de ‘ij’ (als in ei), de ‘au’ (als in au!) en de ‘ui’ (als in ui). Zo’n diftong begint met een enkele klank en ‘glijden’ dan naar een tweede. Deze diftongen worden steeds lager uitgesproken; dat wil zeggen dat de eerste klank gemiddeld lager in de mond wordt gemaakt dan vroeger. De ‘ij’ gaat daardoor meer op ‘aai’ lijken, de ‘au’ wordt meer ‘aau’, en de ‘ui’ wordt meer ‘au’. O.a. Loulou Edelman deed er onderzoek naar en bedacht de treffende voorbeeldzin: ‘Kaaik aut, Paaul!’ Voor een ander goed voorbeeld moet je eens naar Marco Borsato luisteren, bijvoorbeeld wanneer hij 'ik haau van jaauw' zingt. 

De richting van deze klinkerverandering is niet onverwacht – in het Engels en het Duits hoor je hetzelfde. Denk maar eens aan wijn / wine / wein – de Duitsers en Engelsen hebben een ‘aai’-klank waar wij (officieel) nog een ‘ij’ zeggen.




Niet iedereen doet aan Poldernederlands, maar er zijn steeds meer mensen die het wel doen. De ontdekker van het Poldernederlands, Jan Stroop, heeft gesteld dat vrouwen ermee zijn begonnen, en dan vooral hoogopgeleide jonge vrouwen, werkzaam in de creatieve sector. Nou, prima, zult u zeggen, die doen wel vaker iets moderns. Maar als Jan Stroop hier gelijk in heeft, is dat een behoorlijk spectaculaire vondst!

De meeste taalveranderingen beginnen namelijk bij laagopgeleide mannen, zo blijkt uit allerlei sociolinguïstisch onderzoek. Er wordt lekker over gedebatteerd waarom dat nou precies zo is, maar er lijkt consensus te zijn dat mannen en lageropgeleiden minder geneigd zijn de norm te volgen. Vrouwen en hoogopgeleiden gebruiken over het algemeen meer taal die als netjes en correct wordt ervaren. Die zullen dus niet zo snel een nog niet geaccepteerde nieuwe vorm gebruiken. Als bewezen wordt dat het inderdaad jonge hoogopgeleide vrouwen zijn die zijn begonnen met deze klinkerverandering, is dat groot nieuws in taalwetenschapland en kunnen we lekker gaan nadenken over een verklaring! Is het een gevalletje emancipatie? Zijn vrouwen aan het verloederen? Feminiseert de samenleving? Wat denken jullie, lezerds?

Voordat u bekvechtend tenonder gaat, nog wel even een disclaimer: Irene Jacobi vond in haar dissertatie over dit onderwerp geen significant verschil tussen de diftonguitspraak van mannen en vrouwen. Wel blijkt dat hogeropgeleiden meer Poldernederlands spreken dan lageropgeleiden. Spannond!

5 opmerkingen:

  1. Ik heb niet onderzocht of dit wetenschappelijk onderzocht is, maar het viel mij (en anderen) op dat hoogopgeleide jonge vrouwen in Egypte de Arabische letter ayn (stemhebbende faryngale fricatief) meer in de richting van de hamza (stemloze glottale occlusief) uitspreken. Laten we zien of dat een trend wordt/is/blijft...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat een leuke observatie Tressi! Ik ben ook erg benieuwd of het blijft...

      Verwijderen
  2. Hoe heet eigenlijk het verschil dat een opeenvolgende -r de voorafgaande klank doet samenvallen met een andere, bv.

    'Lurling' klinkt als 'Leurling'
    'hoor' klinkt als 'hor'
    'waar' klinkt als 'war'
    'peer' klinke als 'père'

    (Bij mij is dit niet zo.)

    Naar mijn gevoel is dit verschijnsel verwant met Poldernederlands (wordt het door een vergelijkbare groep mensen gedaan).

    Klopt dat?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Reinier,
      Ik heb geen idee! Ik weet dat de /r/ in het Nederlands invloed heeft op de klinker ervoor, waardoor bijvoorbeeld de o in 'hoop' heel anders klinkt dan de o in 'hoor'. Maar over een verandering zoals jij die beschrijft, heb ik nog niks gehoord. Ik ga het voor je navragen!

      Verwijderen
    2. Het verschijnsel heet 'kleuring', of eigenlijk is het samenvallen van die klinkerkwaliteiten een resultaat van 'kleuring': een klinker voor een r verandert van kwaliteit. Het gebeurt vooral als de volgende r achter in de mond wordt uitgesproken, maar vermoedelijk past iedere spreker van het Nederlands tot op zekere hoogte wel kleuring toe. Jonge kinderen zijn al heel lang geneigd om 'beer' te spellen als 'bir'.

      Uit het voorafgaande blijkt al dat dit verschijnsel naar mijn indruk niet veel met Poldernederlands te maken heeft: het is veel ouder en veel wijder verbreid. Poldernederlands vind je bijvoorbeeld niet in Vlaanderen, maar deze verkleuring wel.

      Verwijderen