Taalwetenschap: alfa of beta?

De taalschetenwap wordt door velen als een alfawetenschap gezien, want taal. Maar toen ik ooit op de open dag van de opleiding ging kijken, werd me verteld dat het eigenlijk de beta onder de alfawetenschappen is. Hoe zit dat? Is het wel waar? En is dat eigenlijk belangrijk?

Je kunt wetenschappen op verschillende manieren indelen (geestes-, rechten, mens, natuur-, exact, etc.) maar de meest basale is in de eerste drie letters van het Griekse alfabet: alfa, beta, en gamma. Grof gezegd is alles met cultuur (taal&kunst) alfa, alles met getallen beta, en alles met mensen gamma. Met zo’n kort-door-de-bocht uitlegje zie je natuurlijk meteen dat het geen sluitende verdeling is: ook sociale wetenschappen doen dingen met getallen (zie statistiek), ook natuurwetenschappen gaan over mensen (zie biologie), en cultuur, dus dat zou je in z’n geheel tot de gamma kunnen rekenen (oh rekenen, beta). 

Hoe imperfect deze grove verdeling ook lijkt, ze is wel een realiteit, want universiteiten worden ernaar ingericht. Neem de UvA; de beta-studenten fietsen zich het leplazarus naar het Science Park in Oost, de gamma’s zitten lekker centraal vlakbij de hoeren, en de talenstudies zitten samen met taalwetenschap in prachtige oude gebouwen in een ander stukje van het Amsterdamse centrum. Idem in Leiden: geesteswetenschappen in de stad, beta's erbuiten.

Niet alleen geografisch, maar ook qua identiteit is de wetenschappelijke drie-eenheid een feit. Mensen voelen zich vaak alfa, beta of gamma en ontlenen daar eigenschappen en vooroordelen aan. Je bent een alfa en dan zul je wel slecht zijn met getallen. Of je bent een gamma en dan word je later politicus, want dat zit in je natuur (oh natuur, beta). Taalwetenschap is een vreemde eend in deze driedelige bijt. Het heeft verschillende subgebieden, die eigenlijk bij verschillende takken horen:

- Alfa = taalkunde, grammatica van specifieke talen bestuderen, typologie, corpusanalyse, antropologie/veldwerk

- Beta = psycholinguistiek / neurolinguistiek, computerlinguistiek, kwantitatieve typologie, theoretische taalwetenschap, taalpathologie

- Gamma = psycholinguistiek, sociolinguistiek, taalbeleid/taalpolitiek

Poeh, dat viel nog niet mee, dat lijstje – voor een andere verdeling is ook veel te zeggen (bijvoorbeeld in de comments, als u zin heeft). Volgens mij blijkt in ieder geval dat veel onderdelen onder de beta-kant vallen, in ieder geval meer dan je als naieve middelbare scholiere zou denken. 

Maar waarom is dit een belangrijke kwestie? Dat heeft denk ik met geld en status te maken. Beta heeft meer status dan alfa: men denkt bijvoorbeeld dat  beta het moeilijkst is en alfa het makkelijkst – mijns inziens ten onrechte, maargoed, de algemene opinie blijft dat alfa “soft” is, en niet echt met “bewijs” komt, en dat je er dus niks aan hebt. Ik weet nog hoe mijn conrector vroeg, toen hij hoorde dat ik taalwetenschap ging studeren: "Waarom nou zo’n softe studie? Waarom niet iets concreters, je bent toch goed in wiskunde?" Het is beyond the scope van dit stukje om die discussie uit te diepen, maar ik ben het er niet mee eens.

Milfjes inziens hangen veel taalwetenschappers dat idee van de complexe en concrete beta versus de softe en onwetenschappelijke alfa’s ook aan. Je bent tegenwoordig bijvoorbeeld wel cooler als je iets met big data doet, of met experimenten. Ik vermoed dat mede daarom op die open dag de beta-kant van de taalwetenschap benadrukt werd: wij zijn cool want beta. Begin hier maar niet aan als je alfa bent, dan kun je beter literatuurwetenschap gaan doen. Volgens mij werkt dat averechts: beter dan mensen bang maken voor beta, kun je laten zien dat beta heel leuk is en heel lekker samengaat met alfa en gamma, als het verschil überhaupt al te maken valt. Ga bijvoorbeeld eens een fijn onderzoek doen naar het voorkomen van ‘beter als’ in teksten uit de 19e eeuw – dan doe je geschiedenis, sociologie, statistiek, taalkunde, en theoretische taalwetenschap allemaal tegelijk! Slimmerd!

En dat soort multidisciplinaire toestanden kunnen verschillende kanten op goed werken: vaak worden doorbraken in velden bereikt door technieken uit andere velden toe te passen. Een interessant voorbeeld is phylogenetische aanpak, een techniek die zowel wordt gebruikt om manuscripten met elkaar in verband te brengen als om evolutionaire relaties tussen diersoorten weer te geven. En onlangs is het zelfs gebruikt om verschillende varianten van Roodkapje met elkaar in verband te brengen (hoewel ik het met die methodologie niet eens ben, maar soit, da's een ander verhaal).

Uiteindelijk liggen veel van de wetenschappen dichter tegen elkaar dan men soms denkt, en kunnen we van elkaar leren. Dus taalschetenwappers, ga eens met een wiskundige praten; historica neem een natuurkundige ter dans, bouwkundige, sla een IO/IB'er aan de haak!