Gisteren was ik Studio Sport aan het
kijken, en wat hoorde mijn oor: Tom Egbers had het over “het debacle van afgelopen
donderdag”. Hij sprak “debacle” uit als (1), dus met een "kl" en een
korte a. Heel grappig: ik zou zelf het uitspreken als (2).
- dee-bah-kluh
- duh-baa-kul / dee-baa-kul
Een vergelijkbaar woord is ensemble vs
ensambel. Los van hoe de boekjes zeggen dat het moet (er is geen goed en fout, iedereen begrijpt wat je
bedoelt), vragen wij ons af: hoe zeg jij het? En ken je nog meer van
dit soort woorden?
ik geef de voorkeur aan de "Franse" uitspraak, (1) dus, maar 't voelt ook altijd een beetje bekakt. Zo zal ik ook altijd de Franse uitspraak van croissant gebruiken, behalve als ik voor de goede orde bij Albert Heijn krassantjes bestel.
BeantwoordenVerwijderenGrappig, ik (Milfje-yang) zeg altijd krassantjes
VerwijderenIn NL worden Franse leenwoorden veelal op z'n Nederlands uitgesproken, en Engelse op z'n Engels; in VL worden Franse leenwoorden op z'n Frans uitgesproken en Engelse op z'n Nederlands.
Verwijderen@Oombom
Hmm, ik merk dat ik hier zelf weinig consequent in ben. Ik zou voor debacle optie 2 gebruiken, maar voor ensamble optie 1.
BeantwoordenVerwijderenGeen probleem, dank juist voor het eerlijke antwoord! Juist interessant om te zien dat we blijkbaar inconsequent zijn in dat soort dingen, dit is namelijk alleen maar een voorbeeldje van de enorme hoeveelheid inconsekwenties die in de taal zitten!
VerwijderenIk doe dit ook, maar ben ook eerder geneigd om 'debakel' te schrijven - wat vast niet mag volgens het Groene Boekje.
VerwijderenWilfred
Wel stom overigens dat ik "ensemble" dan verkeerd geschreven heb (en mezelf er bij het typen van deze reactie op betrap dat ik het automagisch weer met een a probeer te schrijven). Ik doe nu wel precies wat je volgens mij in een eerdere blog al beschreven hebt; even laten weten dat ik het wel goed kan! En dat terwijl mijn bericht heel anoniem als "Unknown" geplaatst was :P
VerwijderenHet is wel opmerkelijk dat niemand eraan denkt "trottoir" uit te spreken als trot-to-jer, maar dat het wel opvalt wanneer Tom Egbers het woord "debacle" uitspreekt, zoals ik het altijd gehoord heb in de Franstalige omgeving waar ik 14 jaar woonde.
BeantwoordenVerwijderenMichiel van Kempen
Ha Michiel, interessant punt: ik denk dat dit komt omdat er (voor zover ik even snel kon bedenken) geen woord is dat ook eindigt op -tojer, terwijl er heel veel woorden zijn die eindigen op -ul (heibel, drempel, warempel, stempel). Wat ik denk is dat men de (duidelijk Franse leenwoorden) op -le hetzelfde is gaan uitspreken naar analogie van de al in gebruik zijnde Nederlandse woorden. Zie bijvoorbeeld over analogie de link hieronder, vooral 4.3
Verwijderenhttp://www.dbnl.org/tekst/bree001hist01_01/bree001hist01_01_0009.php
Oh, ik heb iets off topic maar ik moet jullie opvatting weten... ik heb zo net op de NOS website 'n artikel over the vertaling van de bijbel in "gewone taal". Maar dit is zooo belachelijk: kijk maar: "Als voorbeeld geeft De Jong een passage uit Mattheüs, hoofdstuk 5, vers 6. In de vertaling van 2004 was dat: "Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden." De versie van 2014: "Het echte geluk is voor mensen die doen wat God wil en die dat het allerbelangrijkste vinden. Want God zal hun moeite belonen."
BeantwoordenVerwijderenHet verschil tussen beide uitgaven is volgens De Jong erg duidelijk: "Hoewel het allebei goede weergaven zijn van de Griekse tekst, is in de eerdere uitgave nog veel Bijbelse beeldspraak gebruikt. Dat maakt het onnodig ingewikkeld."
Wie deze passages gelijk vindt, is zeker "on drugs".
Ik hoor ook wel eens mensen 'plafond' uitspreken met een (stemhebbende) plosief op het eind, in plaats van de (Franse) nasaal. Maar als mensen 'restaurant' uitspreken zonder slot-plosief maar met een nasaal klinkt dát weer raar.
BeantwoordenVerwijderengrappig he, het ene woord wel en het andere niet, er is geen peil op te trekken!
VerwijderenIk zeg geloof ik plafon. Zonder d maar ook zonder Franse neusklank. En restorant. Met een Franse oo ipv een Nederlandse au, maar met een Nederlands eind. En auto kan ik zowel met een au als met een oo uitspreken.
VerwijderenHet engagement van schrijvers die iets met de wereld willen. Zeker het eerste gedeelte spreek ik op zijn Frans uit. Bij wie van na Sartre en Camus is, hoor ik het op zijn Engels.
BeantwoordenVerwijderenHa Gert, Milfje is van na Sartre (en dus ook behoorlijk) van na Camus, maar wij zeggen ook en-ga-zje-men, hoor je dit vaak door jongeren als en-gay-dzj-ment uit te spreken? Ik heb dat nog nooit gehoord...
VerwijderenMaar in het algemeen is er een tendens om Franse leenwoorden die vergelijkbaar in het Engels voorkomen nu in het Engels uit te spreken: het Frans heeft natuurlijk niet meer de status die het had toen we de woorden leenden.
Jazeker, bij echte afgestudeerde intellectuelen.
VerwijderenEgbers is in het origineel blijven steken, doordat hij wist dat het Frans de oorsprong was en er bij zijn toehoorders van uitging dat ook zij dat wel wisten. Hij kon er dus geen figuur mee slaan. We hebben het woord dus eigenlijk maar half overgenomen en zouden dat helemaal hebben gedaan als iedereen voortaan consequent debakel zou gaan zeggen, waarmee het ontfranst is en thuis gaat komen in het rijtje deksel, verzinsel, spektakel en ga zo maar door.
BeantwoordenVerwijderenMaar, Egbers een beetje kennende, meen ik dat een zekere theatraalheid hem ook niet helemaal vreemd is. Als hij echt boos is, dan heeft hij het over een debakel van heb-ik-jou-daar, terwijl hij op het scherm, wat gekscherend en in relativerende bezinning, juist de Fransoos uithangt.
Ik vind verder ook, evenals een voorganger, dat een woord als ensemble zich wat minder leent tot ontfransing. Je kunt bij iemand die het uitspreekt goed horen hoe zijn Frans is. En hoe graag hij dat zo wil houden.
Eigenlijk zijn leenwoorden pas echt leenwoorden als je ook de klank wegleent, zoals bij debakel.
Ik ben werkzaam voor een ensemble en kies zeer bewust voor de Franse uitspraak, die volgens mij meer richting 'ansamble' gaat. Mijn collega heeft het echter altijd over 'ansambol'. Ik ben ondanks onze arbeidsverhouding niet in staat gebleken om haar over te halen om mijn versie te gebruiken. Het in spraak gebruiken van 'ansamble' of 'ansambol' heeft als resultaat dat we ook regelmatig als zodanig worden aangeschreven, vaak overigens zonder 'n'. De uitgang 'ble' schrijft iedereen dan juist weer wel goed: 'asamble' of 'asemble' zien we regelmatig langskomen, wellicht geënt op 'assemblée.
BeantwoordenVerwijderenEn nog iets anders: ik hoor vaak dat mensen het hebben over 'entrecoh' als ze entrecote bedoelen. Misschien zeggen ze dat naar analogie met tournedos, waar je per slot van rekening ook de laatste letter niet uitspreekt. Ik ben heus niet lichtgeraakt en ook geen puritein, maar van 'entrecoh' krijg ik een rooie waas voor m'n ogen. Hebben jullie dat ook wel eens?
wat gaaf zeg, aangeschreven als ansambol! kun je daar niet foto's van maken, geanonimiseerd natuurlijk, en die ons sturen?
VerwijderenIk zeg ook altijd entrekoo, dus zonder slotconsonant, waarom weet ik niet, zoals de reacties hierboven laten zien regeert de willekeur. Maar vraag jezelf toch eens af: waarom krijg je daar zo'n rood waas van? Het maakt toch eigenlijk niks uit?
Ik spreek debacle op zijn Nederlands uit als deebakel, ensemble op zijn Frans als het om kleding en eten gaat, maar mogelijk heb ik het wel eens over een muziekensambel. Ik weet het niet zeker.
VerwijderenIk ken het twistpunt van de entrecote en ik zeg antreko. Ik vermoed dat de Franse uitspraak antrekoot (koot) juist te Nederlands aandoet en entreco meer Frans. Dus een vorm van hypercorrectie?
Ik maak nooit bezwaar tegen variatie in uitspraak, maar ben wel voor een standaardspelling,
Moet ik nog denken aan de uitspraak van cello. Ik zeg sello, maar in bepaalde kringen hoor je ook wel tjello, een tjellist. Heb ik ook geen bezwaar tegen, maar tjello vind ik wel wat kakkineus.
BeantwoordenVerwijderenEn iets vergelijkbaars is de klemtoon anders leggen, zoals bij PAgina versus paGIna en caTAlogus tegenover cataLOgus. Ik heb het idee dat de 'verkeerde' uitspraak/klemtoon van de tweede variant steeds minder voorkomt dan een tiental jaren geleden.