Translate Milfy!

vrijdag 14 november 2014

Is het Nederlands in gevaar? Het boek.

Kort geleden bespraken we hier Die taal, die weet wat, van Eminente Grijze Taalkundige Jan Stroop. Zo mogelijk nog Eminenter en Grijzer is prof. dr. Cor van Bree, schrijver van standaardwerken zoals HistorischeTaalkunde en De Geschiedenis van het Nederlands, kenner van de dialecten van Zuid-Holland en Katwijk, en ondanks zijn inmiddels gevorderde leeftijd van 82 nog steeds docerend aan de Universiteit Leiden. Ook hij bracht onlangs een boek uit, met de prikkelende titel: Het Nederlands in gevaar? Laat duidelijk zijn dat het antwoord nee is. Laat ook duidelijk zijn dat dit een boek is, dat velen zouden moeten lezen, maar waarvan Milfje zich afvraagt of dat gaat gebeuren.


In Het Nederlands in gevaar? bespreekt van Bree in 18 hoofdstukken verschillende vragen over het Nederlands. De hoofdstuktitels hebben ook echt de vorm van een vraag, waarbij de subtitel het antwoord is. Dat lijkt een gevalletje spoilers te zijn, maar eigenlijk prikkelt het alleen maar meer. Sommige van de vragen zijn echte Hete Hangijzers: is het Nederlands in gevaar, door leenwoorden, dan wel door allochtonen? Wat zijn taalfouten? Het zijn kwesties die leven onder de mensen, gezien de overvloed aan alarmerend 'nieuws' over verslechterend taalonderwijs en 'fouten'-sites als Taalvoutjes. Alle goede bedoelingen ten spijt doen zij eigenlijk nooit wat Van Bree wel doet: de wetenschap inzetten om hun ideeën kracht bij te zetten.

Van Bree legt bijvoorbeeld geduldig uit, wat de relatie is tussen “taalfouten”, regionalismen, en de ontwikkeling van de standaardtaal. Daarnaast legt hij uit waarom we eigenlijk spelfouten maken, en waarom dat eigenlijk geen taalfouten zijn, of waarom er in ieder geval andere mechanieken bij betrokken zijn. In veel gevallen probeert Van Bree vooral te sussen; zo roept hij in het geval van spelfouten op tot luchthartigheid (niet in de zin van erom lachen, wel in de zin van er niet zo zwaar aan tillen). Naast de meer hete hangijzers heeft Van Bree ook veel plek ingeruimd voor meer historische onderwerpen, zoals waar onze woorden vandaan komen, waar onze sterke werkwoorden vandaan komen, en of het Fries en het Vlaams aparte talen zijn. 

De laatste twee hoofdstukken gaan niet meer zozeer in op prangende kwesties, maar richten zich meer op het onderzoek dat Van Bree altijd heeft gedaan naar dialecten. Het geeft een zeldzaam kijkje in de keuken van de veldwerker. Je kunt natuurlijk ook Het Bureau lezen, maar daar wordt met een stuk minder liefde verteld over het veldwerk. Het is vooral in deze laatste twee hoofdstukken dat we de Mens Van Bree zien, maar het fijne aan het boek is dat hij ook op andere momenten om de hoek komt kijken. Ook hij ergert zich namelijk (als persoon) aan het gebruik van sale voor uitverkoop, maar hij weet (als taalwetenschapper) dat leenwoorden komen en gaan, en dat ze zeker geen bedreiging zijn voor het Nederlands.

Al met al hebben we te maken met een genuanceerd, prettig leesbaar boek, waarvan je hoopt dat alle mensen het zouden lezen, en dan vooral zij die zeuren over taal zonder er de ballen van te begrijpen - excusez les mots. Toch denken wij dat dit helaas niet zal gebeuren. Dat heeft met de vorm van het boek te maken, dat namelijk vooral als een leerboek, als een schoolboek leest. De hoofdstukken zijn lang, en ondanks dat er weleens een kader is met wat zijsprongen nader uitgelegd, is het toch vooral één lange lap tekst. Daarnaast is de hoeveelheid informatie die op de lezer afkomt vaak nogal gecondenseerd. Zo legt Van Bree in 3 bladzijden uit hoe het zit met de taaldiversiteit in de wereld, en met de relatie tussen vorm en inhoud. Wij hebben geen lekenbril, maar we kunnen ons voorstellen dat dit nogal snel gaat. De zogenaamd leek, voor wie het boek juist zo veel interessante stof bevat, zal het daardoor vermoedelijk niet uitlezen, en dat is superjammer.

Desondanks hopen we dus dat iedereen dit boek koopt. Van Bree's doel is duidelijk: meer kennis voor alle mensen, zodat mensen niet alleen maar op hun eerste intuities afgaan bij taaloordelen. Wij staan dat ook van harte voor, en hopen dus dat dit boek breed zal worden gelezen. 

9 opmerkingen:

  1. Vlaams, een aparte taal ?? Er bestaat geeneens iets zoals Vlaams. In Vlaanderen worden drie verschillende 'Vlaamsen' gesproken. In het Westen , Frans-Vlaanderen, West- en Oost-Vlaanderen is dit Vlaams.Dit was in de Nederlanden de toonaangevende taal tot pakweg de 15°eeuw, in het oosten bezigt men het Limburgs dat eigenlijk een soort laagduits is en in Brabant en Antwerpen het Brabants, dat mede door de exodus van Vlaamse ondernemers en intelligentsia in de 17°eeuw naar het noorden, aan de basis lag voor het huidige AN. Dus het Vlaams is geen aparte taal maar de moeder van het huidige Nederlands. Geen dank, hoor...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Pieter, je moet het boek maar lezen, want hoewel ik niet wat je bron is voor je statement, is het in ieder geval minder onderbouwd dan het hoofdstuk van Cor van Bree.

      Zeggen dat het Vlaams de moeder is van het huidige Nederlands is echter niet waar. Wat je bedoelt is dat de voorloper van het huidige Nederlands veel Vlaamse invloeden heeft gehad (zoals je inderdaad uitlegt). Maar er was ook veel Hollandse invloed wat dat aangaat.

      Verwijderen
  2. Onduidelijk in jullie stukje is of Van Bree Vlaams een aparte taal vindt, daar moet je dan kennelijk het boek voor lezen. Ik gebruik het woord Vlaams ook wel eens praktisch als taalaanduiding, maar taalkundigen hebben het dan liever over Belgisch-Nederlands (zoals ook de Van Dale) of Zuid-Nederlands, omdat het vermeende Vlaams bestaat uit Standaardnederlands en een aantal dominante dialecten.

    En dan nog weer eens over spel- en taalfouten. Taalkundigen, en ook Cor van Bree, laten zich daar altijd lankmoedig over uit, maar toch altijd frappant dat ze natuurlijk zelf wel hun tolerante pleidooien in zo goed mogelijk Nederlands formuleren en spellen. Waarom zou je dat bij gewone mensen ook niet willen? Door goed onderwijs bijvoorbeeld.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ja DirkJan, je moet er inderdaad het boek voor lezen. Wij geven natuurlijk in veel te kort-door-de-bochte bewoordingen weer wat Van Bree zegt, ook over spel- en taalfouten. Je bent natuurlijk vrij om commentaar te leveren, maar je doet dat eigenlijk altijd zonder het boek te hebben gelezen. Ik zou dus zeggen: lees het een keer, en kom dan bij ons terug ok?

      Verwijderen
    2. Ik hoef toch niet een taalboek te lezen om een eigen mening over een bepaald taalonderwerp te hebben? Taalkundigen zien naar mijn idee hun tak van sport te veel als een exacte wetenschap en ik meen juist als ervaren taalgebruiker -net als iedereen-, dat taal juist ook een gebied is van subjectieve meningen en voorkeuren. En verder vind ik jullie recensie (zie de laatste alinea's) geen aanrader om het boek te lezen. Wat dat betreft, bedankt voor de bespreking!

      Verwijderen
    3. Ten eerste, mag je natuurlijk een mening hebben, maar je begrijpt duidelijk niet wat taalwetenschap doet, en dat is precies het probleem waar wij tegenaan lopen. Taalwetenschap is namelijk wel degelijk een wetenschap. Jij mag dus best een mening hebben, maar die heeft geen enkele wetenschappelijke waarde. Het is niet zoiets als zeggen dat jij een mening hebt over bepaalde stenen, terwijl ik als geoloog zeg: ja nou, dat zit eigenlijk zo, waarop jij weigert het aan te nemen.
      Ten tweede, als je een keer de moeite zou nemen een taalkundig boek te lezen, dan zou je begrijpen waarom taalkundigen wel een boek schrijven zonder spel- of taalfouten, maar dat niet per se afkeuren. Dat heeft te maken met register en domein.

      Verwijderen
    4. Nog een eerste puntje, ik reageerde of Vlaams een taal is op degene die hier reageerde, ik reageerde niet op de tekst van het artikel. Verder heb ik eerder te veel over taal gelezen, dan te weinig. En ik beschouw taalwetenschap op sommige onderdelen best als een wetenschap, maar er zitten ook subjectieve gebieden bij, zoals al een definitie wat een taal precies is. En taal als wetenschap met het onderzoek naar een steen vergelijken geeft precies aan wat ik bedoel: een steen is een los object en taal beschouwen is ook een subject omdat we zelf ook levend onderdeel uitmaken van de taal. En de andere kant van de medaille is, dat ik vind dat taalkundigen zich juist meer zouden mogen uitlaten over subjectieve en actuele taalzaken, anders dan alleen uitspraken te doen over zuiver wetenschappelijke onderwerpen.

      En over taal- en spelfouten. Ik vind het ook niet erg als mensen fouten maken, maar het gaat om het principe dat ik vind dat het voor iedereen na te streven zou mogen zijn om een goede taalbeheersing te ontwikkelen. En dan niet door fouten wel best te vinden, maar door mensen verder te ontwikkelen door onderwijs en education permanente. En ik heb het idee dat registers en domeinen steeds meer vervagen voor gewone mensen, met uitzondering nog voor jonge mensen, maar die zijn hun taal dan ook nog aan het ontwikkelen.

      Verwijderen
    5. Nu breekt m'n klomp. Taalkundigen die zich niet uitlaten over actuele onderwerpen? Wat doen wij hier op dit blog? Wat doet de Taalcanon? Wat doet Taalprof? Wat doet Kennislink? OnzeTaal? Neder-L? Al die platforms laten zich uit over actuele zaken! We doen dat op de manier waarop men discussie hoort te voeren. We onderbouwen onze argumenten met data, in plaats van zomaar iets te roepen. Engels komt meer voor? Wetenschappelijk bewijs zegt van niet. Nederlands bedreigd? Wetenschappelijk bewijs zegt dat het nog nooit zo goed is gegaan. Mensen blijven spelfouten maken? Wetenschap legt uit waarom dat gebeurt. Smsen slecht voor taalontwikkeling? Wetenschappelijk bewijs zegt van niet. Het is de taak van de wetenschapper om te laten zien dat veel taalzaken helemaal niet zo subjectief zijn. En die nemen we ook.

      Het ligt, onzes inziens, niet zozeer aan de wetenschapper, maar aan de ontvanger. Die lijkt het niet te willen horen. Want jij bijvoorbeeld blijft bevestigen dat je blijkbaar geen kennis wil nemen van de wetenschappelijke kijk op de zaak. Wij blijven proberen, tegen de klippen op blijkbaar. Hier, nog een poging. Lees eens de Taalcanon, lekker laagdrempelige inleiding, en helemaal online!
      http://www.taalcanon.nl/

      Verwijderen
    6. Jullie maken een beetje een karikatuur van wat ik bedoel, maar ik zal het niet nog zouter maken, of me nog dommer voordoen dan ik al ben. Ik wil zeker kennis nemen van allerlei wetenschappelijk taalonderzoek, interessant, maar ik haakte dan nu weer in over het onderzoek naar Engelse invloed door Nicoline van der Sijs. En laat duidelijk zijn, ik vind helemaal niet dat het Nederlands bedreigd wordt en ik heb geen moeite met anglicismen. Maar ik stel wel het wetenschappelijk gehalte ter discussie vanwege een steekproef op de voorpagina van de NRC.

      En natuurlijk wordt er wel over actuele zaken gesproken en geschreven over taal, zoals waarom er spelfouten worden gemaakt. maar over de spelling zelf doen taalkundigen liever geen uitspraak. Dat valt buiten hun wetenschappelijk kader, een kader dat ik dus ook niet altijd wetenschappelijk vind, want er zijn toch niet voor niets allerlei theorieën over wat taal is en hoe het zich ontwikkelt en voordoet? En dat vind ik ook helemaal niet erg, want taal is geen wiskunde of een verzameling stenen. En ook jullie onttrekken je doorgaans aan een eigen oordeel onder het mom van taalvariatie. Tuurlijk taalvariatie bestaat, maar wat zijn de keuzes die taalkundigen zelf maken binnen die variatie en waarom? Daar laten maar weinigen zich over uit. En nu met de verkiezing van anglicismen lees ik dat jullie het een verrijking vinden. Hoewel ik er zelf neutraal over ben vind ik dat dus juist goed dat jullie dat doen. Maar verder is het toch met een kaarsje zoeken naar soortgelijke meningen.

      Verwijderen