Nederlanders slecht in Engels? De anekdote regeert

door Marten van der Meulen

Ik ben een fervent lezer van het blad 360. Interessante artikelen van over de hele wereld, en leuke thema's. De laatste aflevering heeft als thema 'Welkom in de feitenvrije samenleving'. Artikelen gaan over brexit en de experts, over Poetin, over Trump. Maar we kunnen het best dichter bij huis zoeken. Schrijven over taal gebeurt namelijk ook feitenvrij. Zo stond er gisteren een lekker feitenvrij stuk van Rik Smits in de Vrij Nederland. Ach jongens, geloof toch niet alles wat je leest: in dit stuk staan minstens twee academische doodzonden.

Stelling

In zijn inleiding poneert Smits deze hypothese (die hij overigens brengt als een feit): Nederlanders kunnen helemaal niet moeiteloos Engels spreken. Zoals ieder kind leert op de middelbare school, moet je een bewering staven met argumenten. Hier is het bewijs van Smits:

• een voorbeeld van de uitspraak van de hoofdredacteur van het AD een keer in de jaren '90
• "Hier zitten zalen vol mensen die allemaal perfect het Nederlands beheersen tegen elkaar te praten in een taal die geen van hen echt goed spreekt – al denken ze van wel."
• "er is in Nederland een even misplaatste als diepgewortelde overtuiging ontstaan dat ‘wij’ moeiteloos Engels spreken."
• "Native sprekers van het Engels staan dan ook geregeld verbouwereerd maar een beetje beleefd te blijven tegen zo’n zelfverzekerd raaskallende Hollander."

Nu moeten er flink wat alarmbellen afgaan bij lezers. Smits herhaalt een aantal keer dat Nederlanders slecht zijn in Engels, maar hij geeft geen enkel bewijs voor die stelling. Dit is een typisch geval van wat we feitenvrij argumenteren noemen. Gewoon lekker iets roepen, dat het natuurlijk goed doet in de media, want iedereen denkt dat Engels eng is. Zie je? Daar deed ik zelf precies zo'n soort uitspraak! 

Anekdotisch bewijs

Het enige bewijs dat Smits levert is een verslag van een PvdA-bijeenkomst ergens in de periode 1998-2005. Kijk: dat is dus wat we anekdotisch bewijs noemen. Anekdotisch bewijs betekent een los geval nemen en dat als bewijs zien voor een breder fenomeen. Als het water in jouw kelder staat, zeggen dat Nederland overstroomt. Als er één jongere een e-mail onbeleefd aanheft, zeggen dat de jeugd geen normen en waarden meer heeft. Om erachter te komen of een anekdote ook indicatief is voor een groter probleem, moet je systematisch onderzoek doen. 

Alleen één zo'n anekdote nemen, dat brengt legio problemen met zich mee. Waren de sprekers op die bijeenkomst bijvoorbeeld representatief voor het Nederlandsche volk? En mag je op basis van één zo'n anekdote van een tiental jaar geleden nu zeggen dat Nederlanders slecht zijn in Engels? Nee, dat mag je niet. Je moet bewijs aandragen. Bewijs mist in dit stuk. Het kan zo zijn, maar dit stuk laat niet zien dat dat zo is, en overtuigt dus niet. 

Zijn Nederlands echt slecht in Engels?

Deze blogtekst gaat in eerste instantie over argumenteren, maar laten we vooral ook even kijken hoe het zit met die beheersing. Education First, een internationale onderwijsorganisatie, doet al jaren onderzoek naar de beheersing van het Engels wereldwijd. Uit hun onderzoek komt Nederland als tweede uit de bus - dat bewijst nog niet dat Nederlanders goed zijn in Engels, maar wel dat ze het goed doen in vergelijking met mensen uit andere landen. Education First stelt dat deelnemers drie taaltesten moesten doen. Dat is fijn, maar dat zegt natuurlijk weinig over de daadwerkelijke kwaliteit. Eigenlijk zouden we naar de daadwerkelijke resultaten moeten kijken, maar die hebben we helaas niet. Hoe goed het Engels van de Nederlander écht is, dat weten we niet.

Kijk overigens wat ik hierboven deed: ik noemde ook mogelijk bewijs dat mijn stelling onderuit zou halen. Zo doe je dat namelijk in de wetenschap: je neemt alle feiten mee, ook de feiten die jouw hypothese tegenspreken. Als je alleen de feiten eruit pikt die jou bevallen, dan noemen we dat cherry-picking. Ook hier maakt Smits zich aan schuldig: hij geeft wel een voorbeeld van een spreker van gebrekkig Engels, maar niet van een spreker van goed Engels. Frans Timmermans, om maar iemand te noemen.

Jammer

Kortom: als er al bewijs is voor de slechte beheersing van Engels (dat is er niet), dan noemt Smits dat niet. Dat hij hier zo de plank misslaat, zorgt ervoor dat ik de rest van het stuk ook minder serieus neem. En dan is jammer, want Smits maakt wel degelijk een aantal goede punten. Die uitspraken van Louise Fresco, dat is bijvoorbeeld inderdaad liederlijke onzin. Het Engels een meer genuanceerde taal, kom nou.

Dit is waar anekdotisch bewijs waarde kan hebben. Het geval-Fresco kan exemplarisch zijn voor een groep mensen met deze mening. Als dat zo is, dan moet dat onderzocht worden. Maar ook dat doet Smits niet, noch roept hij daartoe op. Hij zit lekker in zijn eigen wereldje te roepen dat het allemaal slecht is. En het ergste: heel veel mensen geloven dat het zo is. Dat is het gevaar van het publiceren van dit soort stukken. De verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij jou, lezer. Of het nou om taal gaat of iets anders: wees mediawijs en pas op voor anekdotisch bewijs. Trap er niet in!