I've forgotten how to Milfje

Een van de leukere dingen op het Interweb (jaja) zijn toch wel memes: plaatjes met een korte, vaak hilarische tekst erbij. Ik hoor de bijbelvaste medemens al zeggen: niks nieuws onder de zon, nou, toch wel hoor, want ze verschijnen in categorieën (verschillende advies-eenden), ze geven commentaar op elkaar, en ze zijn natuurlijk open source: al die bijdrage wille moge zulks doen. Ik kan er hartelijk om lachen, om veel memes. Maar er zitten (natuurlijk) ook interessante taalkundige aspecten aan memes. Een klein mini-selectietje.

Wat is een meme eigenlijk? Het woord bestaat pas een jaar of 40, en werd  bedacht door Richard Dawkins in de jaren '70. De betekenis die Dawkins gebruikte was (kort door de bocht) dat een meme een overdraagbaar idee was, dat zich door een cultuur kon verspreiden, op een zelfde manier als genen in biologische evolutie. Op het Interweb gaat het vooral om plaatjes en films. Ze volgen elkaar als een dolle op: er komt altijd wel weer een nieuw meme bij.  Ze werken door referentie: er ontstaat een template, dat kan worden ge-imiteerd of geparodierd. Omdat er zoveel zijn, kozen wij er drie: onze favo-lievelings-memes.

1. X-ing

Deze bestaat al zolang, dat zelfs South Park er een aflevering over heeft gedaan. Het wordt ook wel photo-fad genoemd:ge-ensceneerde foto's waarin het subject een bepaalde positie inneemt, en zo een dier, object of bijvoorbeeld bekende filmscene imiteert. Zo hebben we planking, owling, Vadering, teveel om op te noemen, dus zie hier het overzicht. Maar waarom is dit interessant? Nou, omdat het gebruikte Engelse suffix -ing, kenmerk van de progressive (I was writing=ik was aan het schrijven – het is een bezigheid), nu ook af en toe in het Nederlands voorkomt. Bijvoorbeeld in voetbalvrouwing, dat het nog bijna tot woord van het jaar schopte.

En waarom zouden we dit ook niet gebruiken? In het Nederlands duiden we de deze constructie vooral aan met “ik ben aan het X-en”. Een suffix (achtervoegsel) -ing is dan een stuk korter. Maar niet gevreesd puristonista's: ik kan me NIET voorstellen dat het gaat aanslaan. Inflectieverandering is een ZEER langzaam proces. Niemand gaat morgen “Ik computering” zeggen. Interessant, voetbalvrouwing lijkt dus niet zozeer een nieuwe werkwoordvervoeging te zijn, als wel de naam voor het proces: “ik doe aan voetbalvrouwing”.

2. I've forgotten how to X

Dit is een vrij recente, en ik vind hem geweldig. Men krijge een plaatje van een dier (of mens) te zien dat/die iets atypisch doet, met daarbij de boodschap (vanuit de uitvoerende) “I've forgotten how to X”, waarbij X de entiteit in qwestie is: panda, pinguin, Milfje, noem maar op. Dat levert natuurlijk allerlei hilarische situaties op. Opnieuw hebben we hier te maken met werkwoorden: een zelfstandig naamwoord wordt verwerkwoord. Geen probleem: werkwoorden zijn een zogenaamde open klasse, wat betekent dat we er zoveel bij mogen verzinnen als we maar willen: zie Googelen, skypen, en natuurlijk internetten. Maar die voorbeeldjes laten meteen zien dat verwerkwoording in het Nederlands minder eenvoudig is dan in het Engels. Zoals ik hier al eens aanstipte, doet het Engelsch namelijk relatief veel aan nul-derivatie oftewel conversie: zonder de uiterlijke kenmerken te veranderen, verander je een woord van klasse. Hoppa, niks aan. Maar in het Nederlands MOET een infinitief op -en eindigen. Dus krijg je “Ik ben vergeten hoe ik moet Milfjen/pandaën/paarden”.

3. Ermagehrd! is onlosmakelijk verbonden met de foto van een meisje met een eng hoofd, dat haar kaken zo te zien niet kan bewegen, en haar ogen niet dicht, maar dat doet hier niet ter zake. Try this at home: houd uw kaken in een klem zoals het meisje doet, en zeg ‘Oh my god!’ Dat klinkt dan als ermahgerd! Vervolgens voege men iets toe waarover je OMG zou willen zeggen, in dezelfde kaakklemspelling, en klaar is je meme. Grappig toch, dat je aanvankelijk niet begrijpt wat er staat, maar wanneer je het in je hoofd voorstelt, klinkt het grappig! Ermahgehrd! Lernguerge! 

Dit roept stiekem vragen op over hoe wij lezen. Als je leert lezen, leer je iedere letter te verbinden aan een klank. Je zet de klanken achter elkaar en je krijgt een woord. Maar hoe meer ervaring je hebt, hoe meer het erop lijkt dat je woorden in hun geheel gaat herkennen, in plaats van letter voor letter. Dat blijkt bijvoorbeeld uit tekstjes als deze, die je met een kleine moeite helemaal kunt lezen:

Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinrietsiet mkaat

het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn,

het einge wat blegnaijrk is

is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse

patals saatn. De rset van de ltteers mgoen

wllikueirg gpletaast

wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot

odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel.

Als we zulke zinnen echt letter voor letter naar klanken zouden ‘vertalen’, zouden we dit niet kunnen lezen. Blijkbaar gebruiken we ook zoiets als een woordbeeld. Ehrmagehrd! Psehrchalehrgeh!