 |
| bron |
Ik schrijf graag over de taal van voetbal. Of het nou over VARren gaat, over hattrick of rabona: ik vermaak me prima. Tot mijn taalkundige plezier trok Ajax in de afgelopen winterstop na veel gedoe eindelijk een nieuwe verdediger aan: Lisandro Magallán. Op papier vormt deze speler geen probleem, ff een streepje op de a en gaan. In het veld... goed, dat is aan anderen om over te oordelen. Maar over de uitspraak van de naam blijkt verwarring te bestaan. Want hoe spreek je die dubbele L eigenlijk uit?
Spaans op z'n Argentijns
De gemiddelde voetballiefhebber zal weten dat Magallán uit Argentinië komt. De gemiddelde mens weet waarschijnlijk ook dat daar Spaans wordt gesproken. Minder bekend is misschien dat het Spaans dat in Argentinië wordt gesproken op een aantal punten anders is dan het Spaans dat in Spanje wordt gesproken (ook in Spanje bestaan verschillen tussen dialecten, maar dat is een ander verhaal). Net als tussen Brits Engels en Amerikaans-Engels. Zo wordt in Spanje een auto bijvoorbeeld een coche genoemd, maar in Argentinië is een auto ... een auto. En er is meer.
Ook in de uitspraak zijn verschillen, en daarmee komen we bij de naam Magallán. De dubbele L in die naam wordt in het zogenaamde Schiereiland Spaans (het Spaans van Spanje) uitgesproken als <j>. Paella is op z'n Spaans dus <pae-ja>, en calle (straat) is <ca-je>. Maar in Argentijns Spaans (en een aantal andere Zuid-Amerikaanse landen) wordt die LL uitgesproken als <zj>. Om die reden wordt de naam van de Peruaanse Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa in zijn eigen land uitgesproken als <zjosa>. Hier komt dus uitspraaktip 1: als je Magallán wil uitspreken zoals ze dat in Argentinië doen, zeg dan <maga-zjan>.
Spaans op z'n Nederlands
Maar er is nog wel iets meer over te zeggen. Hoewel het hier gaat om een naam, kun je die ook zien als leenwoord. Zoals ik al heel vaak eerder schreef (zie stukjes over pho, cello, quinoa, kebab, sriracha en oregano), kun je leenwoorden op twee manieren behandelen. Je kunt ze uitspreken op de originele manier (of proberen die te benaderen), of je kunt ze aanpassen aan het Nederlands.
Nu komt de dubbele L in Nederlands niet voor aan het begin van lettergrepen, zoals bij de naam Ma-ga-llán het geval is. Wel hebben we woorden waarin een L aan het eind én aan het begin van een lettergreep wordt geschreven, zoals bij knel-len, knol-len en al-le. Die woorden spreken we in de praktijk uit als <kne-len>. Daarom is uitspraaktip 2: als je de naam Magallán op z'n Nederlands wil uitspreken, zeg dan vooral <ma-ga-lan>.
Zelf weten
Zoals ik ook al eerder schreef: je moet vooral lekker zelf weten hoe je het uitspreekt. Er is niks mis met een beetje variatie. Maar weet dan wel waarom je dat doet. Bijvoorbeeld <ma-ga-jan> is hier nogal vreemd: dat is niet gebruikelijk in het Nederlands en ook niet in de moedertaal van Magallán zelf. Mijn persoonlijke aanpak is om te kijken hoe iemand zijn eigen naam uitspreekt. Luister hier maar (0'23): <ma-ga-zjan>. Dan weet je eigenlijk genoeg.
1 feb: In een eerdere versie stond abusievelijk dat alle Latijns-Amerikaanse varianten van het Spaans de <l> werd uitgesproken als <zj>.
1 feb: In een eerdere versie stond abusievelijk dat alle Latijns-Amerikaanse varianten van het Spaans de <l> werd uitgesproken als <zj>.
Dank voor weer een leuk artikel! Ik heb niets met voetbal, maar des te meer met Spaans. Het is de taal van mijn moeder (we zijn beiden in de Dominicaanse Republiek geboren), en hoewel mijn Spaans niet foutloos is, heb ik het wel heel mijn leven gesproken met familie en vrienden in de West.
BeantwoordenVerwijderenEen kleine toevoeging op jullie analyse. De stelling dat "in Latijns-Amerikaans Spaans wordt die LL uitgesproken als " behoeft enige nuancering. Net zoals er niet één Amerikaans-Engels is, is er ook nier één Latijns-Amerikaans Spaans. De klank van de "ll" ligt in de meeste Latijns-Amerikaanse landen dichter bij . Het Argentijns-Spaans en Uruguayaans-Spaans zijn hierop de uitzondering: zij spreken de "ll" inderdaad uit als .
De meeste Spaanssprekenden die ik ken (die dus overwegend Dominicaans-Spaans spreken) zijn het erover eens dat het Argentijnse accent bijzonder mooi is. Het is iets zachter en zangeriger dan het Spaans in de rest van Latijns-Amerika.
Ik had daar ook de nuance moeten aanbrengen die ik ook bij Schiereiland Spaans aanbracht. Dank!
VerwijderenDit moet ik echt tegenspreken, Marten. De dubbele ll wordt in Spanje inderdaad uitgesproken als /j/ (of, verouderend, als /lj/ - misschien mag ik /ʎ/ schrijven?), maar dat geldt grosso modo óók voor het grootste deel van Latijns-Amerika. De uitspraak /zj/ oftewel /ʒ/ is kenmerkend voor Argentinië (en Uruguay, geloof ik). Dus in Spanje noemen ze de man waarschijnlijk 'magajan'. Dan mogen wij dat ook best. 'Magazjan' kan wel, maar dat is toch een beetje alsof je een (fictieve) FC Twente-speler die Van Vulpen heet opeens 'fan fulpm' gaat noemen. De uitspraak 'Magalan' kan natuurlijk, maar ik vind dat juist voetbalverslaggevers wel een beetje mogen weten hoe je Spaans uitspreekt. Tenslotte hebben we de naam van Bryan Ruiz ook nooit op 'huis' laten rijmen.
BeantwoordenVerwijderenDank voor de aanvulling, ik wist niet dat dat verschil tussen Argentijns vs de rest bestond.
Verwijderen" Dan mogen wij dat ook best". Zoals ik altijd zeg (en ook hier): je mag doen wat je wil. Maar ik vind het van de drie opties die je hebt (origineel, vernederlandsen, Spaans standaardiseren) wel de vreemdste. Jij vindt dus (als ik het goed begrijp) de vernederlandsing het minst acceptabel? Die vindt volgens mij vaak maar deels plaats: de slotklank van Ruiz is volgens mij in het Spaans anders dan in het Nederlands.
Ter aanvulling: "Dus in Spanje noemen ze de man waarschijnlijk 'magajan'. Dan mogen wij dat ook best." vind ik een bedenkelijke uitspraak bij een pluricentrische taal als Spaans. Er zit natuurlijk ook identiteit in. Bij dialect is daar ook best iets voor te zeggen vind ik, maar dan kiest men vaak voor optie 2 (standaardisering binnen de eigen taal). Hoe dat dan weer werkt voor een taal als Nedersaksisch die (volgens mij) niet gestandaardiseerd is weet ik niet, maar het is interessant om over na te denken.
VerwijderenAlle namen als leenwoord zien gaat mij persoonlijk wat ver. Bij Magallán mogen we van jou zowel de Argentijnse als de Spaans-Spaanse uitspraak vergeten. Met andere woorden: moeite doen is overbodig, spreek een buitenlandse naam gewoon lekker op z'n Hollands uit. Ik weet het goed gemaakt: de volgende keer dat je in het buitenland bent, stel jij je voor als Vendermjoelen, Vandermoilen of een andere manier die in de lokale taal het beste past.
BeantwoordenVerwijderenBeste Frank, je schrijft: "Bij Magallán mogen we van jou zowel de Argentijnse als de Spaans-Spaanse uitspraak vergeten" Waar baseer je dat op? Ik schrijf immers in de laatste alinea: "Mijn persoonlijke aanpak is om te kijken hoe iemand zijn eigen naam uitspreekt. Luister hier maar (0'23): . Dan weet je eigenlijk genoeg." En dat is dus de Argentijnse uitspraak.
VerwijderenTip: lees de volgende keer eerst het hele stuk, voordat je een reactie schrijft die fout weergeeft wat de schrijver zegt.
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
VerwijderenHa Milfje, ik baseer dit op je 'uitspraaktip 2' en op je stelling eronder, dat je 'vooral lekker zelf moet weten hoe je het uitspreekt'. Met andere woorden: alle Spaanse uitspraakregels mag je aan je laars lappen, al pak jij dat zelf persoonlijk anders aan. Zoals ik in mijn vorige reactie schreef, vind ik dit op mijn beurt wat al te laissez-faire.
VerwijderenIk voel me niet aangesproken door je tip.
Beste Frank, dat is prima, het is maar een tip. Wat betreft laissez-faire: zoals ik probeer uit te leggen zijn er voor alle uitspraken argumenten te verzinnen, maar zijn die van precies dezelfde waarde. Er is geen absolute waarde, het hangt af van wat jij belangrijk vindt. Als jij vindt dat de Spaanse uitspraakregels ook in het Nederlands moeten gelden, dan is dat net zo'n geldig standpunt als zeggen dat je dat niet vindt. Maar vind je dan ook dat mensen paëlla, chorizo en Valencia volgens de Spaanse uitspraakregels moeten uitspreken? En hoe zit het met Franse en Engelse leenwoorden? Die benadering leidt in mijn ervaring tot willekeur (sommige wel, andere niet).
VerwijderenOverigens is 'alle Spaanse uitspraakregels aan je laars lappen' een hellend vlak drogreden.