Taal is net een… 10 metaforen over taal

Als mensen iets willen uitleggen gebruiken ze vaak vergelijkingen. Lekker handig, want ingewikkeld wordt simpel. We gebruiken natuurlijk ook vergelijkingen in poezie om een bepaald beeld op te roepen. Die vergelijkingen varieren enorm: van heel eenvoudig en standaard (Hij is zo moedig als een leeuw) tot vergezocht en origineel (When the evening is spread out against the sky /like a patient etherized upon a table). Iedereen gebruikt wel eens zo'n vergelijking. Maar ik heb onlangs een meester ontdekt op dit gebied: professor Jean Aitchison.

Op het moment lees ik het boek Language Change: Progress or Decay van Jean Aitchison, professor Taal en Communicatie in Oxford. Echt een verplicht nummer voor iedereen die taal interessant vindt: het is een geweldige inleiding in de mechanieken van taalverandering. Maar dat geheel ter zake.
Het viel me steeds meer op dat Aitchinson HEUL veel uitgebreide metaforen gebruikt, voornamelijk aan het begin of eind van een paragraaf of hoofdstuk. Het is een truc om de aandacht van mensen te grijpen. En die truc werkt goed: ze roept heel wisselende beelden op, veelal associaties met de natuur. Het enige nadeel is natuurlijk dat als je je ervan bewust wordt, het wordt het zoals die ene oom die op ieder familiefeestje na 3 cognacjes dezelfde quasi-schunnige mop vertelt. He kijk eens, ik kan het ook, vergelijkingen maken!

In ieder geval, hier een lijstje met de 10 fijnste metaforen uit haar boek (waarvan sommige misschien niet per se door haar bedacht zijn).

1. Linguistic forms might be envisaged as employees of the state. They are hired, promoted, later put on half-pay, and finally retired. (p. 125)
2. Changes are not, for the most part, comparable to meteorites. (…) There is a grain of truth in the popular notion that changes are catching, like a disease (p. 82)
3. Words are not isolated fragments. Any word is held in place by a mesh of surrounding words (…) Words were presumed to cover the human world like patches on a patchwork quilt. (p. 123)
4. Like a seed, any change is likely to have small beginnings. But if its puts down firm roots, it can develop into a massive growth which affects the whole landscape. (p. 84)
5. Trying to find out where a change started is like trying to locate the epicentre of an earthquake some years after the event. (p. 85)
6. A tadpole-to-frog view of sound change prevailed in the nineteenth century (…). A linguistic tadpole gradually changed into a frog. (…). A young cuckoo model then took over. A new variant arises alongside the old. For a time, they co-exist, with both versions in use. Then the new typically ousts the old. It behaves like a young cuckoo who at first lives alongside the other nestlings. Then, as it gets bigger, it pushes an existing inhabitant out of the nest. (p. 96-97)
7. To a superficial observer, alterations in syntax attack without warning. Like a hidden spider's web, they lie in wait and stealthily catch on to pieces of language, which are suddenly entrapped in inescapable silken threads. (p.98)
8. Many people must at some point have discovered some item of old junk in an attic, a leftover from the past that has no apparent use. Sometimes, it gets given away again. But at other times, it is left around until one day, a good idea comes: "Ah! I'll use it for my spare door-keys". or similar. Language behaves in much the same way. (p. 180)
9. When a gale blows down an elm tree, but leaves an oak standing, we do not believe that the gale alone caused the the elm to fall. The gale merely advanced an event that would probably have occurred a few months or years later in any case. However, the gale dictated the direction in which the elm fell, which might in turn set off a further chain of events. If the elm fell against another tree, it might weaken this tree, and leave it vulnerable in another gale. Sociolinguistic causes of language change are similar to the gale. (p. 151)
10. A tree which loses its leaves as winter approaches is superficially undistinguishable from a tree which loses its leaves because it is dying (…) Similarly, whenever language falls into a misordered or disordered state, it is tempting to suppose that the breakdown shares characteristics with natural language change.