Zoals u niet heeft kunnen missen, organiseren we de verkiezing van het Anglicisme van het Jaar. De nominaties bestaan uit Engelse woorden, constructies, of leenvertalingen die in het Nederlands binnenkomen. We gebruiken die woorden onder andere omdat we behoefte hebben aan nieuwe woorden. Maar ook het Engels zelf heeft behoefte aan nieuwe woorden. Het Oxford English Dictionary koos gisteren het woord van het jaar: vape. Waar hebben ze dat vandaan?
De Engelsen zijn er vroeg bij met hun verkiezing - ze hebben nu al een Woord van het Jaar gekozen, vape dus. Het is een werkwoord, en het betekent zoveel als het roken van een e-sigaret. In het Nederlands komt het ook wel voor, maar vooral als merknaam. Voor zover ik weet hebben mensen die een e-sigaret hebben het gewoon over roken, als ze het er al over hebben.
De shortlist bestond verder uit de volgende woorden:
- bae
- budtender
- contactless
- indyref
- normcore
- slacktivism
Wanneer je kijkt naar de shortlist vallen twee dingen op. Het eerste is de vorm van deze woorden. Vier van de woorden zijn portmanteaus, oftewel woorden die zijn samengesteld uit twee bestaande woorden. Je krijgt dan dus een woord als budtender, oftewel een bartender voor een coffeeshop, alwaar ze bud verkopen (gaaf woord, waarom hebben wij dat niet?! Rokenden onder u, ik roep op: bestaat er een Nederlands equivalent van de budtender?). Dan is er ook nog contactless, een woord dat al wel bestond maar een betekenisuitbreiding heeft gekregen, en bae, een koosnaampje, waarvan de etymologie onduidelijk is.
Ten tweede valt op dat deze woorden, voor zover te zien is, nog nauwelijks in het Nederlands voorkomen. Dat is tenminste mijn aanname: ik had nog nooit van deze woorden gehoord. Zoals we echter weten, is dit geen bewijs dat het ook zo is - misschien gebruikt u deze woorden wel dagelijks. Een blik op het internet moet dus uitkomst bieden. En wat blijkt: het woord budtender wordt al een poos gebruikt in het Nederlands (eerste hit voorlopig 2010)! Wel nog soms tussen aanhalingstekens, en met een vertaling erbij (duidelijk een teken dat het woord nog niet is ingeburgerd), zoals hier, maar soms ook meer als vanzelfsprekendheid, zoals hier.
Ook slacktivism komt al voor in het Nederlands (bv. hier), net als bae (dat vooral op Twitter wordt gebruikt). Ook normcore, een mode-trend waarin het een statement is om normale kleren te dragen (hoera! eindelijk ben ik hip!) komt al wel voor, maar vooral op blogs over mode (niet zo gek, want die moeten tenslotte trends tijdig signaleren).
Wat leren we hieruit? Dat er ook in het Engels leuke nieuwe woorden ontstaan. Maar ook dat je je instinct niet moet vertrouwen. Ik heb daar zelf weer een wijze les in geleerd: ik dacht dat de woorden níet voorkwamen, maar ze deden dat wel. Op dezelfde manier kan het zo zijn, dat jij, o Lezer, misschien denkt dat een woord heel veel voorkomt, terwijl dat niet zo is. Altijd onderzoeken dus die shizzle, wantrouw je taalkundige intuities!
Als je wat verder kijkt op de site van de Oxford English Dictionary, dan kom ik tot de conclusie dat er geen sprake is van een algemene verkiezing, maar dat de medewerkers van het woordenboek niet alleen de short-list samenstellen, maar ook het woord van het jaar kiezen. Dus geen publieksverkiezing.
BeantwoordenVerwijderenMoeilijk te beoordelen allemaal, maar opmerkelijk dat budtender in de lijst staat, want in Groot Brittannië heb je geen coffeeshops. En het zou daardoor best kunnen dat het in Nederland wel populair kan worden, want daar hebben we hier -voor zover ik weet- geen woord voor.
Normcore kende ik wel en het is de tegenhanger van het woord hipster, een woord dat overigens in Nederland wel heel bekend en verspreid is, maar gek genoeg nooit de jaarlijstjes haalde. En ik denk dat je allerlei nieuwe woorden altijd wel kan vinden op internet, maar ook dat zegt nog niet alles over de bekendheid of populariteit.
En altijd leuk die lijstjes met woorden van het jaar, hoewel er in Nederland wel een wildgroei is aan deze lijstjes van Van Dale, Onze Taal en het INL. In het verleden heb ik actief meegedaan met het opsporen en inzenden van neologismen op een serieuze, Vlaamse website, maar daar ben ik mee gestopt omdat met name het INL daar al lang mee bezig is.
En intuïtie voor het vaststellen of een nieuw woord bekend is, is zeker bedrieglijk. En het werkt twee kanten uit; je kan de populariteit onderschatten of overschatten. En het overschatten van nieuwe woorden vind ik wel terug in de lijstjes met nieuwe woorden van Van Dale van de laatste jaren. Vorig jaar won overtuigend en terecht selfie, maar van de meeste andere woorden, als sletvrees of phubben, horen we nooit meer wat, of weten we niet eens wat ze betekenen. Het gaat dan vaak toch om heel lokale neologismen, die door met name internet en de media toch worden opgespoord, maar vaak ontlenen zij hun grootste bekendheid aan de jaarlijsten zelf.
En dan nog een puntje. Van Dale doet het naar mijn smaak te veel voorkomen dat er ieder jaar veel nieuwe woorden bijkomen, want ik denk dat dat reuze meevalt en Van Dale ook het opnemen van al dan niet nieuwe samenstellingen meerekent van woorden die aan hun woordenboek worden toegevoegd. Maar ze hebben ook wat te verkopen. En voor het gratis opzoeken van de betekenis van nieuwe woorden kan een ieder ook terecht op het niet zo bekende Algemeen Nederlands Woordenboek van het INL. En daar wordt veel info bijgeleverd.
http://anw.inl.nl/search