De Engelsen komen! Verberg huisdieren, vrouwen en kinderen eerst: de angst voor Engelse invloed op het Nederlands is groot. Of die invloed er is, valt zeer te betwisten. Tuurlijk, er zijn wat leenwoorden, maar die hebben weinig invloed op een taal als geheel. Een gevalletje Rustig maar meneertje dus. Maar weet je waar je zelden iemand over hoort? Over de verdwijnende invloed van het Frans. Tsja, taalpuristen hebben vrijwel altijd een schrijnend gebrek aan historisch besef, maar als je eens een wat oudere roman leest, dan is het toch wel saillant hoeveel Franse woorden je tegenkomt. Nu las ik onlangs een wat oudere roman: Het glinsterend pantser van Simon Vestijk. Franse woorden waren daarin niet van de lucht. En dat is genieten, en als ik geniet, dan deel ik dat met jullie.
Ik ben opgevoed met Simon Vestdijk. Dat komt door mijn vader: die is hartstochtelijk liefhebber. Ik heb dus een tiental titels gelezen (maar wat zegt dat, op een oeuvre als het zijne!). Wel is het me altijd opgevallen dat waar jeugdige vrinden van me nog enthousiast worden van Reve, en ook Hermans en Mulisch veel worden geconsumeerderd, dit bij Vestdijk toch fundamenteel minder lijkt te zijn. Ik heb geen idee of het waar is, maar dat is mijn observatie. Waar of dat dat dan wel niet aan ligt is natuurlijk de vraag. Nu, ik ben geen literatuurbeschouwer, maar wel viel me laatst op dat het toch in ieder geval ten dele aan de stijl zou kunnen liggen. Wat een lange zinnen! Maar ook: wat een onbekende woorden! En je weet wat ze zeggen: onbekend maakt onbemind.
Eerder schreven we al eens over de woorden van Couperus: díe gebruikte pas veel Frans! Maar ook Vestdijk kon er wat van. Hieronder een aantal woorden die me opvielen in Het glinsterend pantser, en die volgens mij niet meer bon ton zijn.
... en maakte ook kennis met haar ouders, bourgeois satisfaits van een vriendelijk en kleurloos slag;
... In zijn razernij was hij volstrekt clairvoyant.
... na zijn jocrissestreek om Victor in de arm te nemen...
... zijn particuliere adres, dat hem zonder verdere pour-parlers werd opgegeven.
... het twistgesprek over lekkere geuren tijdens liefdespreliminairen besliste hij door te decreteren...
... 'Nee, geen chatelaines'
... zei ik, nog steeds opzelfde raillerende toon.
Leuk he? Ik kende dus al die woorden nog niet. Nouja, de meeste niet. Clairvoyant kende ik wel, dat betekent gewoon helderziend. Dat is, voor de goede orde, en voor alle haters, dus een Frans leenwoord, helderziend. Foei! Maargoed, we zijn hier om te vieren, en niet om te haten. Daarom hier nog een paar vertalingen. Opdat jullie ze allemaal gaan gebruiken in jelui dagelijkse taalgebruik.
Bourgeois satisfaits - (ook best transparant) zelfgenoegzame burger
jocrissestreek - zottenstreek
pour-parlers - overleg, onderhandeling, bespreking
liefdespreliminairen - voorafgaande handelingen (aan de liefde dus)
decreteren - (nou ok, die kende ik ook wel) verkondigen
chatelaines - is eigenlijk een kettinkje of sierband, maar wordt hier algemenere gebruikt als 'versieringen'
raillerend - schertsend, gekscherend (wat een heerlijk woord is dat trouwens, gekscherend)
Nou, gebruiken die hap. Het is aardig om te zien dat er dus heel veel Franse woorden zijn die vroeger veel meer werden gebruikt dan nu. Ze zijn dus verdwenen. Ik ben benieuwd of we voor juist die woorden nu Engelse woorden gebruiken, of Nederlandse alternatieven. Waar ik dus best benieuwd naar ben, en waar, voor zover ik weet, weinig onderzoek naar is gedaan, is naar de vraag hoeveel procent van vroegere Franse leenwoorden nu door Engelse wordt ingenomen. We weten dat het allemaal ENORM meevalt met de Engelse leenwoorden in het Nederlands (kijk maar hier), we weten ook dat veel Engelse leenwoorden weer verdwijnen (kijk maar hier), maar hoe zit het met vervanging? Ook interessant: wanneer zijn al die Franse leenwoorden eigenlijk in onbruik geraaktt?
Nou, iets voor de toekomst misschien om eens in te duiken. Nu eerst maar eens terug naar Vestdijk. Wat zal de volgende zijn die ik tot me neem? De titels zijn ook al zo tantaliserend: mijn lievelings is De filosoof en de sluipmoordenaar. En jullie? Lezen jullie nog wel eens Vestdijk? Wat is jullie lievelingstitel? Nog lievelingswoorden te melden?
Bourgeois satisfaits - (ook best transparant) zelfgenoegzame burger
jocrissestreek - zottenstreek
pour-parlers - overleg, onderhandeling, bespreking
liefdespreliminairen - voorafgaande handelingen (aan de liefde dus)
decreteren - (nou ok, die kende ik ook wel) verkondigen
chatelaines - is eigenlijk een kettinkje of sierband, maar wordt hier algemenere gebruikt als 'versieringen'
raillerend - schertsend, gekscherend (wat een heerlijk woord is dat trouwens, gekscherend)
Nou, gebruiken die hap. Het is aardig om te zien dat er dus heel veel Franse woorden zijn die vroeger veel meer werden gebruikt dan nu. Ze zijn dus verdwenen. Ik ben benieuwd of we voor juist die woorden nu Engelse woorden gebruiken, of Nederlandse alternatieven. Waar ik dus best benieuwd naar ben, en waar, voor zover ik weet, weinig onderzoek naar is gedaan, is naar de vraag hoeveel procent van vroegere Franse leenwoorden nu door Engelse wordt ingenomen. We weten dat het allemaal ENORM meevalt met de Engelse leenwoorden in het Nederlands (kijk maar hier), we weten ook dat veel Engelse leenwoorden weer verdwijnen (kijk maar hier), maar hoe zit het met vervanging? Ook interessant: wanneer zijn al die Franse leenwoorden eigenlijk in onbruik geraaktt?
Nou, iets voor de toekomst misschien om eens in te duiken. Nu eerst maar eens terug naar Vestdijk. Wat zal de volgende zijn die ik tot me neem? De titels zijn ook al zo tantaliserend: mijn lievelings is De filosoof en de sluipmoordenaar. En jullie? Lezen jullie nog wel eens Vestdijk? Wat is jullie lievelingstitel? Nog lievelingswoorden te melden?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten