10^Taal voor... Ariane van Santen

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken, ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Met vandaag de grande dame van de Neerlandistiek: Ariane van Santen. Ze begon nu precies 50 jaar met Nederlands studeren in Leiden. En daarna gedoceerd. Niet weg te branden.

1. Wat betekent taal voor jou?

Veel, net als voor andere taalgebruikers, maar ik ben er ook m’n leven lang beroepsmatig mee bezig. Soms hinderlijk: ik lees een krantenstukje en denk ineens: hé, dit is wel een geschikte tekst voor een tentamen traditionele zinsontleding, of, vaker: hé, grappig woord, moet ik even noteren. Vandaag nog: sociobeet in een ingezonden brief in de Volkskrant. [‘De dames en heren

politici zijn sociobeten (zelfs tijdens belangrijke vergaderingen kijken ze

meer op hun i-Phones dan naar de sprekers) en houden vooral zichzelf lekker bezig’].

2. Wat is je lievelingswoord?

Ik hou van woorden die een zekere creativiteit verraden, maar waarbij je dan wel ziet hoe t gewerkt heeft. Na de tennisarm hebben we inmiddels al een tijdje de muisarm, maar nu ook de blackberryduim, de whatsappvinger en de gameboyrug. Binnen het betekenispatroontje ‘blessure aan lichaamsdeel door bepaalde activiteit’ is uitbreiding mogelijk.

3. Erger je je aan het taalgebruik van mensen?

Jawel, hoor. Als taalkundige mag dat eigenlijk niet, maar, zoals ik heb geleerd van Cor van Bree: (ook) de taalkundige is niets menselijks vreemd. Waar ik bijvoorbeeld een hekel aan heb is welke als betrekkelijk voornaamwoord: de kok welke een gymnasiale opleiding heeft genoten. Brr! Zo formeel, zo quasi chic dat t voor mij gewoon fout is. Of: ondergetekende is van mening, i.p.v. ik meen, en nog erger: iemand die dat opleest bij een mondelinge presentatie.

4. Waarom denk je dat mensen zich ergeren aan taalgebruik?

Taal is een norm, en afwijkingen daarvan worden niet gewaardeerd. Geldt voor alle niveaus. Het kan de spelling zijn – ik verbaas me nog altijd over de emoties die wijzigingsvoorstellen én fouten oproepen – , de uitspraak – maar ook ik moet even slikken elke keer dat de voetbalclub HeRAkles heet -, het woordgebruik – terwijl gekke woorden juist zo leuk zijn, of de grammatica.

5. Je speciale onderzoeksgebied is de morfologie. Waar komt die fascinatie vandaan?

Is eigenlijk pas ontstaan na mijn studie. Tja: woordjes hè? Lekker behapbaar.

6. Gaat de Nederlandse taal ten onder aan het Engels?

Nou nee. Daar is meer voor nodig dan dat we veel woorden aan het Engels ontlenen. In onze woordenschat zitten nog altijd veel meer woorden uit het Frans. Maar: wel een zekere bedreiging zie ik in het terrein winnen van het Engels in het onderwijs, het onderzoek en de zakenwereld. Ik ben er niet voor dat echt jonge kinderen al Engels zouden moeten leren, het is al moeilijk genoeg dat ze allemaal goed Nederlands leren en het leidt tot al gauw tot een sociale tweedeling. Nederlands moet als taal van wetenschap kunnen blijven functioneren en dat domein niet afstaan aan het Engels. En we moeten van het idee af dat communicatie in het Engels iets hogers is.

7. Heb je een taalwens, en zoja, wat is het?

Aanvaarding van diversiteit en dus verandering. En ook: ophouden met die overdreven aandacht voor de spelling, alsof er niks interessanters is. De Taalunie maakt daar veel te veel een nummertje van, natuurlijk omdat dat het enige terrein is waarover ze gezag hebben.

8. Wier of wiens taalgebruik vind jij inspirerend?

Jullie bedoelen: het taalgebruik van wie? Niet zo formeel :)! Inspirerend zou te pretentieus zijn, maar er zijn wel schrijvers waarvan ik vind dat ze heel goed schrijven, Jeroen Brouwers bijvoorbeeld. Mensen die goed kunnen praten, daar houd ik ook van, een van mijn leermeesters, Henk Schultink bijvoorbeeld: lange zinnen die altijd op hun pootjes terecht komen.

9. Welke taal zou je nog wel eens willen leren en waarom?

Frans. Kan ik natuurlijk lezen, want ik heb schoolgegaan, maar alleen een klein beetje spreken, ondanks een echtgenoot die óók Fransman is. Juist daarom.

10. Ken je nog een leuke woordgrap, taalgrap of taalspelletje?

Ik hou van slogans die inspireren tot hergebruik. Type Wij van wc-eend adviseren wc-eend, een tamelijk geniale reclamegrap, en die dan gebruiken als je er bezwaar tegen wilt maken dat de minister van justitie vice-voorzitter van de Raad van State wordt, en dus moet adviseren over zijn eigen wetsvoorstellen (GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent: Je krijgt het beeld van: wij van wc-eend adviseren wc-eend), of in NRC van 2 oktober j.l. over een paar hoogleraren/paradontologen die uit wetenschappelijk onderzoek concluderen dat het mondspoelmiddel waar ze aandelen in hebben, het beste is: Wij van Dentaid adviseren Dentaid.