Hij is groter als mij en wast z'n eigen

Iedereen irriteert zich kapot aan taalgebruik van anderen. Er wordt dan snel neergekeken op mensen: hij heeft z'n eigen gewassen, groter als mij: wanneer we iemand zoiets horen zeggen dan gaan de nekharen overeind en de correcties vliegen in de rondte. Maar Milfje zou Milfje niet zijn als we dat alleen maar interessant vonden. Waarom gaan mensen hier de “fout” in, en niet op andere plekken? Als je er langer over nadenkt, zul je erachter komen dat er een reden moet zijn, anders dan algemene luiheid en domheid, voor bepaalde “fouten”. Wat zijn ze? Nou, dialect speelt een rol, en politiek ook.

zich/z'n eigen

In ABN is “hij wast zich” correct. Maar wat ook veel voorkomt is “Hij was z'n eigen”, of “hij wast hem” (waarbij "hij" en "hem" naar dezelfde persoon verwijzen). Dat komt voor in de Randstad en in Vlaanderen, en wordt vaak ervaren als minder correct. In deze thread bijvoorbeeld is hier een interessant meningwisseling over te lezen: men lijkt het erover eens te zijn dat het moet worden vermeden, ondanks dat het heel erg gebruikelijk is. En, wat lezen wij in het Groot Leenwoordenboek (p.41): dat zich uit het Duits geleend is (wel heel erg lang geleden hoor, ±1000 CE)! De vorm “hij wast hem” is het oudst, zo leze men alhier. Dus: wie dit zegt gebruikt een vorm die niet ABN-fahig is, maar die wel ook gewoon ergens vandaan komt, bij onze taal hoort en waar logica achter schuilgaat. Het is niet per se dom of lui, het getuigt van taalgevoeligheid dat iemand het juist zo zegt en niet "hij zich was" zegt o.i.d. - dat hoor je nooit.

als/dan

Dit is een grappige. De Taaladvies schrijft dat “groter als door velen niet meer wordt afgekeurd”. Inderdaad is de regel in het ABN dat je “groter dan” zegt. Waarom dan altijd die als? Domheid? Nee. Invloed van het Duits? Nee. Maar het heeft wel met Duits te maken: in de 17e eeuw is namelijk vrij arbitrair besloten om “groter dan” te gaan gebruiken als standaard. Groter als en groter dan werden voor die tijd allebei gebruikt: groter dan was wel gebruikelijker in de schrijftaal, maar ook groter als kwam veel voor. Totdat Vondel en Hooft besloten om alleen nog dan te gebruiken voor de comparatief. Men gaat ervan uit dat mede door het gezag van deze twee schrijvers dan (tijdelijk) gewonnen heeft. Maar men vrage zich af: waarom dan nog steeds groter als? Die als hoort bij ons taalsysteem als een pony bij een 13-jarige Penny-lezeres. Meneer Beerta uit Het Bureau gebruikt het ook - dat is pas een autoriteit!

mij/ik

“Hij is veel sterker dan mij” doet ook lekker veel nekharen overeind gaan. Maar ook hier zijn kanttekeningen bij te maken. Een vaak gehoord argument is gebaseerd op ellipsis of weglating: je zegt “hij is groter dan ik ben” dus zeg je ook “hij is groter dan ik”. Zo is inderdaad dit de enige juiste vorm. Maar waarom zouden mensen hier dan een “fout” maken, als het zo eenvoudig is? Het kan dat er een overlap is met een soortgelijke situatie: “Hij zag jou eerder dan ik” of “hij zag jou eerder dan mij” zijn namelijk allebei grammaticaal correct: er is een betekenisverschil. Misschien is dat gebruik uitgebreid? Feit is in ieder geval dat, opnieuw, we hier blijkbaar met een zwakke plek in de taal te maken hebben, waardoor er beweging in het gebruik is.

Ik moet hierbij trouwens de hele tijd aan het Frans denken: daarin is het grammaticaal (voorzover ik weet) om “Il est plus grand que moi” te zeggen. Groter dan mij, dus. Zou hier een verklaring te vinden kunnen zijn? Wie maakt me los?