Translate Milfy!

woensdag 19 juni 2013

Wat is de moeilijkste taal ter wereld?

Welke talen kent u? De meeste lezers van dit blog noemen nu waarschijnlijk een aantal Europese talen: Nederlands, Engels, Duits en Frans, een aantal kan Italiaans of Spaans misschien. Als ik, Milfje-yin, vertel dat ik ooit Arabisch heb geleerd, wekt dat diep respect en grote verwondering: Arabisch wordt als vreselijk moeilijk gezien. Chinees heeft het imago nog veel onmogelijker te zijn, net als Fins (20 naamvallen!) en kliktalen uit Zuid-Afrika. Maar hoe bepaal je eigenlijk welke taal het moeilijkst is? En welke taal is echt het aller-allermoeilijkst?


Als je antwoord wilt op deze vragen, moet je eerst bedenken of je het over eerste of tweedetaalverwerving hebt. Eerstetaalverwerving is wat baby’s doen, of eigenlijk foetussen al: hun moedertaal leren. Dat gaat vrijwel alle kinderen ter wereld bijzonder goed af: overal leren kinderen hun moedertaal. Het is op het eerste gezicht niet zo dat een Chinees kind daar meer moeite mee heeft dan een Nederlands kind - ze leren beiden zonder expliciete instructie de grammatica en klanken van hun taal. Tweedetaalverwerving is een ander verhaal. Tot op een bepaalde leeftijd lijkt dit geen probleem te zijn (zie ook: de Critical Period Hypothesis), maar oh wee als je ouder wordt. Zoals we allemaal wel eens ondervonden hebben is het dan veel lastiger een tweede taal te leren dan je moedertaal. Hier geldt: hoe groter het verschil met je moedertaal, hoe moeilijker het is om de vreemde taal ‘native-like’ te verwerven. Meestal blijf je bepaalde fouten maken.

Voor een tweedetaalleerder is de moeilijkste taal dus de taal die het meest verschilt van de eerste taal. Voor ons Nederlandssprekers komt dan dat Chinees naar voren, o.a. omdat het een toontaal is: de toonhoogte waarop je een lettergreep uitspreekt maakt uit voor de betekenis. Omdat onze oren dat niet gewend zijn, is dat heel moeilijk. Hetzelfde geldt voor Zuid-Afrikaanse kliks, Arabische keelklanken, maar ook voor grammaticale ‘exotischheden’ zoals de naamvallen in het Fins. Nu wilt u natuurlijk extreme voorbeelden, nou u kunt ze krijgen: het Abkhaz heeft 58 medeklinkers (vgl. het Nederlands heeft er 24), het Shona heeft 20 nominale klassen (zoals Duits met der-die-das er 3 heeft, daar heeft het Shona 20 geslachten), en zo kunnen we nog wel even doorgaan met talige snuisterijen waarvan wij ons niet kunnen voorstellen dat je dat kunt.

Maar wat is dan de moeilijkste taal (of het moeilijkste verschijnsel) om te leren voor een kind, voor wie dat verschil met een andere taal geen rol speelt? Het cliché is dat alle talen dan even moeilijk zijn – ik zei hierboven al dat een Chinees kind net zo makkelijk haar taal leert als een Nederlands kind. Toch valt daar wat op af te dingen: iedere taal heeft makkelijke en moeilijke dingen. Zo blijkt uit onderzoek dat Nederlandse kinderen nog ongeveer tot hun 10e fouten blijven maken met ‘de’ en ‘het’. Een Chinees kind hoeft zoiets niet te leren; dat scheelt nogal! Chinees heeft ook wel lastige dingen, maar er zijn mensen die zeggen dat Aziatische talen (ook bijvoorbeeld Maleis en Indonesisch) heel makkelijk zijn, omdat je er weinig dingen verplicht hoeft uit te drukken. Zoiets als werkwoordstijd, doen ze ook niet aan, dus dan ben je snel klaar. Oftewel: iedere taal heeft makkelijkere en moeilijkere elementen, maar sommige talen hebben meer moeilijke.

Maar ja, zeggen anderen, als je weinig uitdrukt, moet je als luisteraar harder werken om te begrijpen wat er gezegd wordt: je moet meer informatie uit de context halen. Wat ‘makkelijk’ is voor de spreker, is ‘moeilijk’ voor de hoorder. En als je een taal hebt met weinig klanken, dan heb je die als kind snel verworven, maar het betekent waarschijnlijk wel dat je langere woorden zult moeten leren. Wat makkelijk is aan de ene kant, is moeilijker aan de andere. Om die reden kun je, vind ik, alleen van een moeilijke taal spreken als je ook kijkt naar de relatie tussen verschillende onderdelen. De moeilijkste taal is dan de taal waarin die relatie heel complex is, bijvoorbeeld wanneer een woord vele betekenissen kan hebben, of juist geen concrete betekenis uitdrukt (zoals het verschil tussen ‘de’ en ‘het’ niet echt iets betekent).


Grappig genoeg blijkt uit mijn onderzoek hiernaar, dat het Nederlands een van de moeilijkste talen is (onder voorbehoud, meer info in mijn proefschrift in spe). Schouderklop voor u, dat u dat toch maar mooi gefixt heeft! Daar kunnen die Abkhazische kinders nog een puntje aan zuigen.

8 opmerkingen:

  1. Leuk stuk. Overigens is complexiteit behalve een objectief meetbaar iets ook een subjectief begrip, zoals je zelf al aangeeft. Het is ook maar de vraag wat we aan inzicht winnen bij de vaststelling dat een bepaalde taal op nr. 1 staat, dus kampioen "moeilijkheid" is. Competitie is eigenlijk echt iets uit de sport, en daarbij is het inderdaad wel handig om duidelijk te zien wie er wint, het eerste aankomt, etc. Bij schrijvers en prijzen vind ik dat al veel minder zinnig, bij talen zo mogelijk nog minder. Ik hoor ook wel eens mensen zeggen: wat een mooie, of wat een lelijke taal, maar daar kan ik me weinig bij voorstellen - ook dat veronderstelt dat er (min of meer objectieve) criteria bestaan voor de schoonheid van een taal; interessanter is de "schoonheid" (noem het elegantie) van talen an sich en elke taal afzonderlijk.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ha Danny,
    allereerst dank! Milfje Ying gaat misschien reageren op het idee dat moeilijkheid toch interessant is, maar ik reageer vast even op dat idee van schoonheid: dat is inderdaad lekker raar, maar ik snap niet precies wat je bedoelt met objectieve criteria: sommige mensen vinden een taal mooi, anderen vinden het lelijk, is dat niet vergelijkbaar met kunst? Over smaak valt niet te twisten?

    Ik weet dat welke dialecten mooi of lelijk worden gevonden vaak samenhangt met sociale oordelen, dat heeft men wel onderzocht, ik weet echter niet of dat met taal ook zo is. Een vriendin van me, die me (voor zover ik weet) graag mag, vind Nederlands toch een lelijke taal. Ze kan zelf ook niet uitleggen waarom.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Dag Danny, hier spreekt Yin! Ik ben het met je eens dat het niet echt nuttig (maar wel leuk :)) is om vast te stellen wat de kampioen in moeilijke talen is. Wel vind ik het om redenen van onderwijs zinvol om erover na te denken wat nou precies makkelijk of moeilijk te leren is. Hoe beter we snappen wat een bepaald stuk taal moeilijk maakt, hoe beter we het kunnen uitleggen.

    Over die subjctiviteit: ik vind sommige talen mooi omdat ze iets heel bijzonders hebben; zo ben ik dol op Turks omdat het zo agglutinerend en regelmatig is. Maar dat is dus meer fascinatie dan een esthethische ervaring. Wat schoonheid betreft ben ik gek op Fries - dat heeft iets met de klanken te maken, ik kan dat niet uitleggen. Zoals een vriendin van me zegt: het is een gevoel!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Over smaak valt inderdaad niet te twisten en toch is het af en toe heel zinnig om te doen, en hoe welsprekender des te liever, maar dat wordt vast ingegeven door de estheet in mij. (Te weinig worden redenen van "schoonheid" in ons onesthetische landje gezien als geldig argument in een discussie, maar dat terzijde. Het is natuurlijk niet in meetbare eenheden uit te drukken en daarmee "onwetenschappelijk".)

    Milfje Yin(g) heeft dus een goed punt waar het gaat om schoonheid. Ik kan het gewoon niet over mijn hart verkrijgen om een taal lelijk te vinden, maar natuurlijk vind ik bepaalde talen wel "mooier" klinken. Persoonlijk ben ik nogal gecharmeerd van Romaanse talen, maar vanuit taalkundig perspectief heeft elke taal zo zijn fascinerende onderdelen. Vooral geschiedenis en ontwikkeling: waarom is iets zoals het nu is, wat zijn de overeenkomsten met andere talen, hoe ligt de verhouding tussen regelmaat en uitzonderingen, etc.? Hoe komt het dat in talen die van oorsprong heel synthetisch waren en bijvoorbeeld veel naamvallen, werkwoordstijden en al dan niet aanvoegende wijzen hebben dat in de loop van tijd vaak verliezen ("slijtage")? Dat is waar ik in mijn vrije tijd graag meer over te weten kom. Vanuit onderwijsperspectief (hoe drempels om een taal te leren zoveel mogelijk te slechten) snap ik wel dat taalmoeilijkheid interessant kan zijn, maar ik heb niet zoveel met "competitie" (wie is de grootste etc.).

    Regelmatigheid is naar mijn idee overigens wel degelijk een esthetische ervaring. Precies de reden waarom veel mensen Renaissance-kunst zo mooi vinden (ik wel), en waarom mensen met evenwichtige, symmetrische gelaatstrekken vaak mooi worden gevonden.

    Alleen al het woord "agglutinerend" is in zekere zin sexy. Fascinerend hoe zo iets werkt (en vaak al ontstaan is in pre-geletterde samenlevingen). Laatst stuitte ik, door een tip van de auteur van "Taaltoerisme" (Gaston Dorren), op het mij nog onbekende begrip van "evidentialiteit" in talen (zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Evidentialiteit). Heel interessant. Een kwestie van taalpassie inderdaad...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ohh inderdaad evidentialiteit, maak me gek! Daar zal Milfje binnenkort ook eens een sexy stukje aan wijden!

      Verwijderen
  5. Mijn anderstalige buren klagen veelvuldig.
    Nederlands is te moeilijk zeggen zij dan.
    Waarop snel in het Engels verder wordt gesproken ....

    Vriendelijke groet,

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Je geeft in je blogpost nergens antwoord op de vraag wat de moeilijkste taal dan is.
    Op het einde noem je Nederlands, maar ik denk dat je wel objectief kunt stellen dat Duits moeilijker is dan Nederlands.
    De grammatica van het Duits is duidelijk moeilijker. De uitspraak is misschien net iets simpeler maar alsnog ingewikkeld.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Anoniempje,

      Dat antwoord geef ik inderdaad niet, omdat zo'n antwoord in ieder geval op dit moment niet te geven is. Het hangt ervanaf: gaat het om een eerste of tweede taal, en in het laatste geval: hoezeer verschilt die tweede van de eerste taal?
      Verder hangt het er ook vanaf wat je criterium is. Het Duits heeft meer naamvallen dan het Nederlands, maar maakt dat Duits moeilijker te leren? Kinderen hebben helemaal niet zo veel moeite met het leren van naamvallen in hun moedertaal. Bovendien is dat maar 1 stukje van het Duits. Andere talen hebben geen naamvallen, maar wel weer andere moeilijke toestanden. Optellen van moeilijkheden kan ook weer niet, want tel je naamvallen even zwaar als, zeg, lastige werkwoordsvervoegingen? En hoe tel je de moeilijkheidsgraad van uitspraak?

      Verwijderen