Is homo een gewoon scheldwoord?

Er is in de media opvallend vaak aandacht voor zaken waarbij scheldwoorden worden gebruikt. Laatst was er nog lekker veel berichtgeving over het mierenneukarrest, en nu is er ophef in de zaak van Matthijs Beugelink. Zijn advocaat heeft namelijk gezegd dat homo tegenwoordig een gebruikelijk scheldwoord is. De Stichting tegen Homo Geweld (en met hen vele andere LGBT-groepen) heeft hier weer op gereageerd, en wil opheldering. Maar hoe zit dat nu eigenlijk? Is iemand voor homo of mierenneuker uitschelden strafbaar?

NB: even voor de duidelijkheid: Milfje is volledig tegen homogeweld. Dit is slechts een taalkundige benadering.
Ten eerste iets over de reactie van het Meldpunt: ik denk inderdaad dat homo een veel gebruikt scheldwoord is. Is het een normaal scheldwoord? Tsja, daar kun je eindeloos over praten. Wanneer is een scheldwoord normaal? Als het vaak gebruikt wordt? Dan is homo zeker normaal. Net als overigens jood, of kankerlijer. Toch is dat niet de betekenis waar het Meldpunt vanuit lijkt te gaan: ze lijken te menen dat de advocaat het gebruik goedkeurt, door te zeggen dat homo als scheldwoord normaal is. En dat wordt hier volgens mij helemaal niet gezegd. En dat moet ook niet: het is inderdaad kwetsend voor een grote groep mensen om iemand voor homo uit te schelden. Maar dat betekent helaas niet dat dit niet gebeurd.

Het probleem zit in de betekenis van woorden en hun gebruik. Welke woorden zijn scheldwoorden, en welke niet? Dit is het moment waarop blijkt dat homo een problematisch geval is. Het wordt namelijk zowel als neutrale aanduiding van iemands geaardheid gebruikt als om iemand uit te schelden. Dit is in theorie gebruikelijk voor scheldwoorden: ze kunnen normaal worden gebruikt én in een beledigende context. Maar ik durf zomaar te stellen dat kankerlijer vrij weinig wordt gebruikt in een niet-beledigende context. Zelfs een dokter zou niet gauw zeggen: "Daar op kamer 8b ligt een kankerlijer". 

Is schelden dan strafbaar? Daarover is een fascinerend (hoewel lang) artikel geschreven in het juridische vakblad met de schitterende titel Delikt&Delinkwent (taalkundig gezien lekker subversief trouwens, want Van Dale suggereert de spelling delinquent). In dit artikel wordt o.a. gekeken naar welke scheldwoorden wel en niet bestraft worden. Homo wordt vaak wel bestraft, maar niet altijd. Pannenkoek wordt bijna nooit bestraft (hoewel daar een fascinerende zaak over is, waarover later meer). Het gaat hier echter wel over agenten, en niet over burgers. Verder blijkt uit dit artikel dat rechters behoorlijke vrijheid hebben om te interpreteren wanneer een scheldpartij strafbaar is. En dat is maar goed ook: aan de ene kant is het een illusie om te denken dat er een beperkt aantal vaste scheldwoorden is, en aan de andere kant zijn niet alle woorden scheldwoorden, ook al worden ze misschien in een beledigende context gebruikt. Mocht je dus boos zijn op een agent, dan is het aan te raden om hem een woord zoals "Rietje!" of "Desktop!" toe te werpen.

In het geval van Matthijs Beugelink lijkt het me dat homo als scheldwoord is gebruikt. Het feit dat homo een veelgebruikt scheldwoord is, lijkt mij niet uit te maken. Maar of dat ook strafbaar is, dat moeten de juristen maar uitvechten. Was de jongen een agent geweest, dan was het waarschijnlijk wel tot een veroordeling gekomen, nu is dat minder zeker. 

Het laatste woord zal niet over gezegd zijn. Taal en de wet is een fascinerende, problematische en controversiële combinatie, daarom later meer!

NB een deel van dit stukje is eerder verschenen in The Angler, jaargang 8, aflevering 1/2012