Hoe hoort het, de uitspraak van quinoa?

Genootschap Onze Taal haalde gisteren op Facebook een column aan van Renske de Greef, over de uitspraak van quinoa. Het gaat erom of je de uitspraak kien-waa (zoals het blijkbaar hoort) overdreven vindt, en of je ook andere woorden kent die éigenlijk anders horen, maar die je toch op een 'fout' uitspreekt vanwege groepsdruk. De reacties zijn ondragelijk interessant. Een voorbeeld: "als je een beetje Spaans kan is het wel eens een crime om de geadopteerde Spaanse woorden aan te horen 'op z'n Nederlands'". Dit soort reacties zijn er onnoemelijk veel. Maar waarom zou je die woorden níet op zn Nederlands uitspreken? We spreken toch Nederlands? Hoe hoort het eigenlijk?

Wanneer je dit soort logica (nl. Spaanse woorden moet je op z'n Spaans uitspreken) voortzet, zou je dus zeggen: ieder woord moet je uitspreken zoals het in de brontaal wordt uitgesproken. Dat klinkt misschien als een reductio ad absurdum, maar dat is het niet. Want waarom zou je anders alleen Spaanse woorden zo moeten uitspreken, zoals ze in het Spaans worden uitgesproken? Waarom niet ook Engelse woorden, zoals computer (zie hier voor een correcte Engelse uitspraak), of Zweedse woorden zoals knäckebröd. Dit lijkt me volkomen belachelijk en onhaalbaar, maar even belachelijk is om het alleen in bepaalde gevallen te doen.

Daarnaast: spreken de betreffende mensen dan alle Spaanse woorden uit zoals ze in het Spaans worden uitgesproken? Spreken die mensen dan bijvoorbeeld ook de v uit als b in alle Spaanse woorden, zoals Valencia? Ik ken wel mensen die dat soms doen (omdat ze ook Spaans spreken), en dat is natuurlijk allemaal prima, maar het valt me wel op, en ik ervaar het ook niet per se als goed. Dit probleem komt trouwens veel voor met het uitspreken van plaatsnamen. We schreven daar al eerder over, en dat is een lastig probleem. Zoals de schrijver van dit stuk uitlegt: of je nou Mumbai of Bombay zegt, je spreekt het sowieso niet uit zoals de locals, en dat is ook helemaal niet erg. 

En dit gaat alleen nog maar over woorden die redelijk dichtbij zitten. Veel moeilijker wordt het wanneer je exotische woorden gaat uitspreken 'zoals het hoort'. Wat doe je dan met bijvoorbeeld het woord kangaroo uit het Guugu Yimithirr? Of, om het echt lekker ingewikkeld te maken, met woorden die via de ene taal vanuit een andere taal in onze taal zijn terechtgekomen? Wiens uitspraak kies je dan (neem bijvoorbeeld kannibaal: uit een Caribische taal naar het Spaans naar het Nederlands)?

Nee, beste lezers, daar gaat dus niemand aan beginnen. Hoe je het ook wendt of kedert, er is hier sprake van een zekere willekeur. Mensen weten toevallig (doordat ze een andere taal (deels) beheersen) hoe je een bepaald woord uitspreekt, en kiezen dat specifieke woord om altijd te verbeteren. Bijvoorbeeld prosciutto, of dus quinoa. Je zult niemand alle buitenlandse woorden 'op zn buitenlands' horen uitspreken. Interessant is om je af te vragen waarom mensen dit doen. Het staat natuurlijk cool, en het geeft je status. En dat is prima! Maar 'op z'n Nederlands' is absoluut niet fout: dat is hoe onze taal werkt.

Wat we namelijk doen met leenwoorden (want daar gaat het hier om) is ze aanpassen aan onze eigen taal. We doen dat op allerlei gebieden, waaronder spelling, waaronder ook uitspraak. We herinterpreteren deze woorden vaak op basis van spelling. Als wij paella lezen, dus denken wij: goh, hoe zou je dat uitspreken? Men interpreteert dat en neemt dat van elkaar over Het is dus prima als mensen pa-el-ja zeggen, hoewel het wat ons betreft net zo prima is als mensen het uitspreken zoals de Spanjaarden doen. 

Een laatste punt: zeggen dat er één manier is van hoe je het 'op zn Spaans' kan uitspreken is een enorme oversimplificatie. Spaans bestaat uit heel veel varianten. In Mexico spreken ze bepaalde woorden heel anders uit dan in Spanje. Welke moet je dan kiezen? Is het dan ook 'fout' als je het een over het ander kiest? Om terug te komen op computer: zou je dat dan moeten uitspreken op zn Brits Engels of Amerikaans Engels?

Ik heb een idee. We zeggen niet meer "dit is zoals het hoort" in dit soort gevallen, en we laten mensen lekker zelf bepalen of ze kienoowaa of kienwa zeggen. Zolang we allemaal begrijpen wat we bedoelen, is er weinig aan de hand. Zo, en nu heb ik zo'n zin in quinoa gekregen, dat ik lekker quinoa ga maken. Zie hier voor recepten, ik vind het vooral lekker met spinazie, kaas en pijnboompitten. Smakelijk!