Moeten we "racistische" straatnamen veranderen?

Het is dit jaar volop in het nieuws: het aanpakken van racistisch taalgebruik. En dan niet alleen het direct aanpakken van nare uitingen in ons dagelijks geroeptoeter, nee, echt in de taal zelf. In Zweden verving men bijv. in de nationale vogelgids namen als kaffer en zigeunervogel. Ombudsvrouw Annieke Kranenberg stelde in de Volkskrant voor om het woord allochtoon niet meer te gebruiken (iets wat De Morgen al in 2012 deed). En nu is er een nieuw project: het afschaffen van racistische straatnamen.

Door Marten van der Meulen

Althans, zo lezen wij vandaag in (opnieuw) de Volkskrant (die nogal achter de feiten aanloopt: de meeste media berichtten er al op 20 augustus over). De Rotterdammer Erik van Loon wil dat verschillende straatnamen worden aangepast. Het gaat, volgens hem, om namen van "wrede martelaars en onderdrukkers" zoals De la Rey, Cronjé en Paul Kruger. Helemaal zonder precedent is zo'n verandering niet: de Stalinlaan is ook ooit veranderd.

De argumentatie van de gemeente is in één zin samen te vatten: te veel werk. Ze hebben er duidelijk geen zin in (we zullen ons onthouden van gratuite grappen over luie ambtenaren). Nadeel is wel dat dat natuurlijk nergens op slaat. "Ja meneertje, het is pijnlijk, maar ach, het is zo veel gedoe om het aan te passen". Als het inderdaad "foute" namen/mensen zijn, dan moet je gewoon je verantwoordelijkheid nemen en er iets aan doen. Probleem daarbij is wel dat je bezig blijft: je kan dan eigenlijk ook kijken naar alle straatnamen vernoemd naar militairen die met de politionele acties meededen. Of misschien moet je wel alle straten vernoemd naar legerleiders hernoemen. Het is moeilijk om een lijn te trekken.

Er lijken twee dingen aan de hand. Ten eerste kun je je afvragen of dit inderdaad een slecht beeld geeft, straten vernoemen naar types die dingen hebben gedaan waar we (al dan niet met terugwerkende kracht) niet trots op zijn. Wij van Milfje zijn van mening dat het in ieder geval een goed gebaar is. Voor slachtoffers van de personen in kwestie is het pijnlijk dat zo iemand geëerd wordt met een straatnaam - ook als die slachtoffers er niet meer zijn, kun je met een relatief simpele actie (een hernoeming) enig recht doen. 

Ten tweede kun je je afvragen, of racisme minder wordt door bepaalde woorden en namen te veranderen. Is dat niet dweilen met de kraan open? Even terug naar die andere kwestie, van het woord allochtoon. Eerst zeiden we 'buitenlander', dat werd 'allochtoon' (in de jaren '70 bedacht), en 'medelander', en er komt ongetwijfeld weer een nieuwe term. Zo'n woord niet meer gebruiken is in zekere zin symboolpolitiek, omdat je er de echte problemen niet mee oplost. Toch vinden wij het goede symboolpolitiek, omdat je ermee laat zien dat je althans probeert er iets aan te doen. Je laat zien dat je de slachtoffers van racisme en ander discriminatoir en gewelddadig leed serieus neemt. Al is het oppervlakkig, zo groei je wel als maatschappij.

Als de gemeente Rotterdam ballen had, dan deden ze er wat aan. Het zal dus wel niks worden. Maar belangrijker: wat vinden jullie hier eigenlijk van? Moeten we ons taalgebruik opschonen? En denken jullie dat dat helpt?